تقسیم بندی های مختلفی برای علل انسداد و یا تنگ شدن لوله حالب ذکر شده است. در حالت کلی می توان به دو نوع مادرزادی و اکتسابی آن اشاره کرد.
شایعترین انسداد حالب با منشاء مادرزادی UPJO یا تنگی محل اتصال حالب به کلیه ها می باشد که به علت عبور رگ غیرطبیعی از گلوگاه کلیه و اثر فشاری آن لوله حالب انسداد پیدا کرده و یا تنگ می شود و یا اینکه به علت مادرزادی آن قسمت از داخل تنگ است. این تنگی قبل از تولد و در رحم زن حامله قابل تشخیص می باشد که در سونوگرافی شکمی از زن حامله کلیه ها کاملاً گشاد می باشند.
تنگی لوله حالب به لگنچه کلیه یا UPJO اغلب یک طرفه و در بچه ها شایعتر از دخترها می باشد. در 10 الی 15درصد می تواند دوطرفه باشد. انسداد موجود باعث می شود که کلیه ها نتوانند ترشحات ادراری را به مثانه تخلیه کنند. لذا برگشت ادراری باعث آسیب به کلیه و از بین رفتن و خفه شدن کلیه ها می گردد که شدت آسیب بستگی به شدت انسداد دارد. هر چه تنگی بیشتر باشد آسیب به کلیه ها بیشتر خواهد شد.
علامت و نشانه های تنگی حالب به لگنچه کدامند؟
تنگی محل حالب به لگنچه در بسیاری از مواقع کاملاً بی علامت می باشد و به صورت اتفاقی در سونوگرافی و بررسی های عکس برداری مشخص می شود. درد خفیف و متناوب پهلوها مخصوصاً بعد از مصرف مایعات یکی دیگر از نشانه های تنگی حالب به لگنچه یا UPJO می باشد. در بعضی از مواقع عفونت کلیه و تب و لرز می تواند نشانه دیگر باشد. در موارد شدید و بی علامت، زمانی تشخیص داده می شود که کلیه از کار افتاده است.
روش تشخیص محل انسداد حالب به لگنچه
امروزه ساده ترین و ارزانترین روش تشخیص بیماری های کلیه انجام سونوگرافی است. همچنانکه ذکر کردم حتی در دوران حاملگی و شکم بیمار این بیماری با سونوگرافی قابل تشخیص می باشد. در سونوگرافی به هر علتی که مسیر حالب تنگ باشد کلیه ها متورم یا هیدرونفروز پیدا می کنند. هر چه هیدرونفروز شدیدتر باشد نشان دهنده شدت و درجه ی بالای انسداد می باشد.
آیا درمان تنگی محل اتصال حالب به کلیه اورژانسی است؟
هر گونه انسداد حالب به منزله فشار به گلوگاه کلیه جهت خفه کردن کلیه ها می باشد و لذا این انسدادها باید سریعاً از جلو کلیه ها برداشته شوند. اورژانسی و غیراورژانسی بودن درمان بستگی به شدت انسداد و یک طرفه یا دوطرفه بودن آن و شدت خفه گی کلیه ها می باشد. اگر درجه و شدت انسداد بالا باشد، شدت آسیب و از کارافتادگی کلیه ها سریعتر اتفاق خواهد افتاد و لذا باید سریعاً درمان گردد. در موارد خفیف که شدت انسداد کمتر می باشد و کلیه در فشار نمی باشد می توان با درمان نگهدارنده و پیگیری بیمار را تحت نظر گرفت.
قطعی ترین و دقیق ترین معیار برای عمل جراحی و یا تحت نظر گرفتن بیمار انجام عکس برداری IVP و یا DTPA یا مطالعه هسته ای کلیه ها می باشد.
در دو روش فوق ماده ی رنگی به داخل رگ ها تزریق می شود. پس از ظاهر شدن آنها در کلیه ها و با عکس برداری تأخیر شدت انسداد و در نتیجه مقدار تخلیه موارد رنگی از کلیه ها به حالب با عکس برداری پیگیری می شود. با انجام مطالعه فوق ما به این سوالها جواب می دهیم:
1- آیا کلیه مبتلا کار می کند؟
2- چند درصد آسیب وجود دارد؟
3- شدت تنگی حالب به لگنچه چقدر است؟
4- آیا بیمار نیاز به عمل جراحی دارد یا نه ؟
روش های درمان تنگی حالب به کلیه یا UPJO
روش های درمانی تنگی حالب به کلیه عبارتند از:
1- جراحی
درمان جراحی و قطع کردن قسمت تنگی و پیوند مجدد حالب به کلیه که این نوع درمان به صورت عمل جراحی باز و یا لاپاراسکوپی و تحت عنوان پیلوپلاستی انجام می شود. درمان طلائی تنگی حالب به کلیه ها می باشد و درصد موفقیت آن حدود 90-95 درصد می باشد. در این روش که در شکل زیر می بینید محل تنگی قطع می شود و قسمت گشاد حالب را به لگنچه کلیه پیوند می زنیم.
این عمل با بیهوشی عمومی انجام می شود و در عمل باز با برش یک وجبی در پهلوها عمل پیوند حالب به کلیه یا پیلوپلاستی انجام می شود. در عمل پیلوپلاستی لاپاراسکوپی به جای برش یک وجبی در پهلوها با عبور تروکار یا لوله های لاپاراسکوپی به شکم بیمار به جای برش 10-25 سانتی عمل به روش بسته انجام می گردد. این عمل باید توسط کسانی که دوره فوق تخصص لاپاراسکوپی دارند انجام گردد.
2- روش آندوسکوپی درمان تنگی حالب به لگنچه یا UPJO
دو روش آندوسکوپی درمان تنگی حالب شامل مواردی که ادامه می گوییم هستند. یکی گشاد کردن محل تنگی با بالون که خیلی مؤثر نمی باشد و امروزه به صورت روتین جزء درمان ها نیست. دومین روش، اندوپیلوتومی یا برش محل تنگی با استفاده از دوربین آندوسکوپی که از کلیه ها و یا حالب به محل تنگی وارد می شود. برش محل تنگی با چاقوی آندوسکوپی است که در موارد خفیف تنگی حالب کمک کننده می باشند.
همچنانکه ذکر کردم درمان طلائی با درصد موفقیت بالا در حال حاضر عمل جراحی و برداشتن قسمت تنگی می باشد.