کلیه‌ها نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کنند؛ وظیفه اصلی آن‌ها تصفیه خون، دفع مواد زائد و تنظیم تعادل مایعات و الکترولیت‌هاست. با این حال، گاهی اوقات رشد غیرطبیعی سلول‌ها منجر به تشکیل توده‌هایی در کلیه می‌شود. این توده‌ها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم (سرطانی) باشند، و تشخیص نوع آن‌ها نیازمند بررسی‌های دقیق پزشکی است.

در صورتی که توده‌ای در کلیه شناسایی شود، ارزیابی‌های لازم برای تعیین ماهیت آن انجام می‌گیرد. تشخیص زودهنگام سرطان کلیه، نقش مهمی در موفقیت درمان دارد و می‌تواند گزینه‌های درمانی بیشتری را در اختیار بیمار و تیم پزشکی قرار دهد. در این مسیر، پزشکان با ارائه اطلاعات دقیق درباره روش‌های درمانی و مزایا و معایب هر یک، بیمار را در اتخاذ تصمیم آگاهانه همراهی می‌کنند.

در این مقاله با سرطان کلیه، علائم و نحوه تشخیص، و همچنین روش های درمان آن، بیشتر آشنا خواهید شد.

سرطان کلیه چیست؟

سرطان کلیه به رشد و تکثیر غیرطبیعی سلول‌ها در بافت کلیه گفته می‌شود. این سلول‌های غیرطبیعی به‌تدریج تجمع یافته و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. سرطان زمانی آغاز می‌شود که تغییری در ساختار یا عملکرد سلول‌ها ایجاد شود و آن‌ها شروع به تقسیم و رشد کنترل‌نشده کنند.

تومورهای بدخیم سرطانی این قابلیت را دارند که به بافت‌ها و اندام‌های اطراف گسترش یابند؛ فرایندی که به آن متاستاز گفته می‌شود. این ویژگی متاستازیکی سرطان، آن را به بیماری‌ای خطرناک و پیچیده تبدیل می‌کند که نیازمند درمان‌های تخصصی است.

سرطان کلیه بیشتر در افراد میانسال و سالمند، به‌ویژه در محدوده سنی ۶۵ تا ۷۴ سال دیده می‌شود. همچنین، احتمال ابتلا در مردان تقریباً دو برابر بیشتر از زنان است.

برخی تومورهای کلیه خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. این تومورها معمولاً کوچک‌تر از تومورهای بدخیم‌اند و به سایر بخش‌های بدن گسترش نمی‌یابند. درمان این نوع تومورها غالباً به روش برداشتن آن‌ ها از طریق جراحی می باشد.

چه تومور کلیه سرطانی باشد و چه غیرسرطانی، باید در اسرع وقت برای درمان آن اقدام کرد تا از بروز عوارض احتمالی پیشگیری شود.

وظیفه کلیه‌ها چیست؟

کلیه‌های ما وظایف متعددی دارند اما مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• تصفیه خون و فیلتر کردن
• تعادل مایعات
• حفظ سطح الکترولیت‌ها (مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، اسید)
• دفع مواد زائد از طریق ادرار
• تولید هورمون‌هایی که به حفظ فشار خون، تولید گلبول قرمز و سلامت استخوان‌ها کمک می‌کنند.

انواع سرطان کلیه

بررسی ها نشان داده است که حدود یک چهارم از توده‌های کلیه خوش‌خیم هستند. اغلب توده‌های کوچک احتمالاً خوش خیم هستند و توده‌های بزرگتر اغلب سرطانی هستند. برخی تومورها ممکن است رشد آهسته‌ای داشته باشند، در حالی که برخی می‌توانند سریع‌تر یا تهاجمی تر باشند. تومورهای تهاجمی بدخیم ممکن است سریع‌تر شکل گرفته، رشد کرده و به سایر نقاط بدن گسترش یابند.

انواع مختلفی از سرطان کلیه وجود دارد، از جمله:

• کارسینوم سلول کلیه (RCC): شایع ترین شکل سرطان در بزرگسالان است و 85 درصد از کل سرطان های کلیه را تشکیل می دهد. کارسینوم سلول کلیه معمولاً به صورت یک تومور مجزا در یک کلیه ایجاد می شود، اما می تواند هر دو کلیه را تحت تأثیر قرار دهد. این نوع سرطان از سلول‌هایی که لوله‌های کلیه را پوشانده‌اند(لوله‌های کوچکی که مواد مغذی و مایعات را به خون شما برمی‌گردانند)، شروع می‌شود.
• سرطان سلول انتقالی: کارسینوم سلول انتقالی 6 تا 7 درصد از کل سرطان های کلیه را تشکیل می دهد. این سرطان معمولاً در ناحیه ای شروع می شود که حالب به قسمت اصلی کلیه متصل می شود. سرطان سلول انتقالی همچنین می تواند در حالب یا مثانه نیز رخ دهد.
• سارکوم کلیه: این سرطان کمترین نوع سرطان کلیه است که تنها 1 درصد از موارد سرطان کلیه را تشکیل می دهد. این بیماری در بافت های همبند کلیه ها شروع می شود و در صورت عدم درمان، می تواند به اندام ها و استخوان های مجاور گسترش یابد.
• تومور ویلمز : شایع ترین نوع سرطان کلیه در کودکان است که حدود 5 درصد از سرطان های کلیه را تشکیل می دهد.

علائم سرطان کلیه چیست؟

سرطان کلیه ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نکند. اما با رشد تومور ، علائم ممکن است ایجاد شوند. به همین دلیل، سرطان اغلب تا زمانی که گسترش نیافته باشد، تشخیص داده نمی شود.

علت ایجاد سرطان کلیه چیست؟

علت دقیق سرطان کلیه مشخص نیست، اما عواملی وجود دارند که ممکن است خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند؛ این عوامل عبارتند از:

• سیگار کشیدن: افرادی که سیگار می کشند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند.
• چاقی و اضافه وزن: چاقی یک عامل خطر برای سرطان کلیه است. به طور کلی، هر چه فرد اضافه وزن بیشتری داشته باشد، خطر ابتلا به سرطان در وی بیشتر است.
• فشار خون بالا: فشار خون بالا با افزایش خطر ابتلا به سرطان کلیه مرتبط است.
• سابقه خانوادگی و ارثی: افرادی که اعضای خانواده آنها مبتلا به سرطان کلیه هستند، نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سرطان هستند.
• پرتودرمانی : زنانی که برای سرطان اندام‌های تناسلی خود تحت پرتو درمانی قرار گرفته‌اند، نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند.
• تغییرات ژن (جهش): ژن ها حاوی دستورالعمل هایی برای عملکرد یک سلول هستند. تغییرات در ژن می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
• درمان طولانی مدت دیالیز: دیالیز فرآیند تمیز کردن خون با عبور دادن آن از طریق دستگاه مخصوص است. دیالیز زمانی استفاده می شود که کلیه های فرد به درستی کار نمی کنند.
• کمپلکس توبروس اسکلروزیس: توبروس اسکلروزیس که باعث تشنج و ناتوانی های ذهنی و همچنین تشکیل تومور در بسیاری از اندام های مختلف می شود.
• بیماری فون هیپل-لیندو (VHL): افراد مبتلا به این اختلال ارثی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند. این اختلال باعث ایجاد تومورهای غیرسرطانی در رگ های خونی و به طور معمول در چشم و مغز می شود.

نحوه تشخیص سرطان کلیه

اگر علائم سرطان کلیه را دارید، پزشک با بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و همچنین تجویز آزمایشات تکمیلی نسبت به تشخیص و ارزیابی بیمار اقدام می کند. این آزمایشات تکیمیلی شامل موارد زیر می باشد:

• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار برای تشخیص خون در ادرار تجویز می شود. کوچک ترین آثار خون در ادرار که با چشم مسلح دیده نمی شود، می تواند در تشخیص پزشک اثرگذار باشد.
• آزمایش خون: این آزمایش‌ تعداد هر یک از انواع مختلف سلول‌های خونی را مشخص می کنند و همچنین الکترولیت‌های مختلف بدن را بررسی می‌کنند. آزمایش خون نشان دهنده ی تعداد گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه نشان دهنده ی کم خونی است. همچنین اختلال عملکرد کلیه با مشخص شدن سطح کراتینین قابل تشخیص است.
• سی تی اسکن: در این آزمایش تصویربرداری از اشعه ایکس برای ایجاد یک سری تصاویر از داخل بدن استفاده می شود. اختلال در عملکرد کلیه با کنتراست داخل وریدی در این آزمایش تشخیص داده می شود.
• تصویربرداری ام ار ای MRI: این آزمایشی است که با استفاده از یک آهنربای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر، تصاویری از داخل بدن شما تولید می‌کند.
• اولتراسوند: در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تشخیص تومورهایی که چگالی متفاوتی با بافت های سالم دارند، استفاده می شود.
• بیوپسی توده کلیه: در طی این روش، یک سوزن نازک به تومور وارد می شود و نمونه کوچکی از بافت برداشته می شود. سپس با بررسی آزمایشگاهی مشخص می شود که در بافت سلول سرطانی وجود دارد یا خیر.

مراحل سرطان کلیه

بیشتر سرطان ها بر اساس مرحله گروه بندی می شوند که این گروه بندی به انتخاب روش درمانی و برنامه ریزی برای آن کمک می کند. گروه بندی سرطان بر اساس موارد زیر انجام می شود:

• محل و اندازه تومور.
• میزان تأثیر بر غدد لنفاوی.
• درجه گسترش سرطان به سایر بافت ها و اندام ها.

پزشک پس از بررسی نتایج آزمایش های مختلف و بیوپسی مرحله سرطان بیمار را مشخص می کند. این مراحل عبارتند از:

• مرحله اول: وضعیتی است که تومور 7 سانتی متر یا کوچکتر است و فقط در کلیه قرار دارد. در این مرحله تومور به به غدد لنفاوی یا بافت های دیگر سرایت نکرده است.
• مرحله دوم: تومور بزرگتر از 7 سانتی متر است، اما هنوز فقط در کلیه است. به غدد لنفاوی یا بافت های دیگر سرایت نکرده است.
• مرحله سوم: تومور به رگ های خونی اصلی یا به بافت اطراف کلیه یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است.
• مرحله چهارم: تومور در خارج از کلیه به غده فوق کلیوی یا به غدد لنفاوی دوردست یا سایر اندام ها گسترش یافته است.

درجه بندی تومورها

تومورها نیز درجه بندی می شوند، که این درجه بندی بر اساس میزان غیر طبیعی بودن سلول های آن می باشد. درجه بندی تومور به پزشک در تعیین احتمال رشد سریع تومور کمک می کند. تومورهایی که سلول های آنها شبیه سلول های طبیعی نیستند و به سرعت تقسیم می شوند، تومورهای درجه بالا نامیده می شوند. تومورهای درجه بالا نسبت به تومورهای درجه پایین تمایل به رشد و گسترش سریعتر دارند.

درمان سرطان کلیه

مانند بسیاری از سرطان ها، سرطان کلیه نیز زمانی قابل درمان است که در مراحل اولیه تشخیص داده شود. به طور کلی در اغلب مواردی که سرطان زود تشخیص داده می شود و به نواحی دیگر سرایت نمی کند، این بیماری درمان می شود. بنابراین به محض مشاهده و احساس علائمی مانند درد در پهلو، توده در نزدیکی کلیه یا خون در ادرار باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید.

درمان به مرحله، درجه تومور و همچنین سن و سلامت کلی فرد بیمار بستگی دارد. روش های درمانی شامل روش جراحی، فرسایش، پرتودرمانی، درمان دارویی، ایمونوتراپی و گاهی اوقات شیمی درمانی است. اهداف درمان شامل درمان سرطان و همچنین حفظ عملکرد کلیه (بخصوص اگر بیمار یک کلیه دارد یا دچار بیماری کلیوی است) می باشد.

1) عمل جراحی نفرکتومی

روش جراحی، یک روش درمانی برای اکثر مراحل سرطان کلیه است. جراح بر اساس مرحله سرطان از جراحی نفرکتومی جزئی یا نفرکتومی رادیکال استفاده می کند. جراح در نفرکتومی جزئی بخشی از کلیه که حاوی تومور است را برمی دارد. اما در نفرکتومی رادیکال جراح کل کلیه و مقداری از بافت اطراف آن را بر می دارد و همچنین ممکن است برخی از غدد لنفاوی در آن ناحیه را نیز بردارد.

هنگامی که یک کلیه برداشته می شود، کلیه باقی مانده معمولاً قادر به انجام کار هر دو کلیه است.

2) از بین بردن تومور با گرما یا سرما

گاهی اوقات گرما و سرما می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. افرادی که کاندید عمل جراحی نیستند، ممکن است از کرایوتراپی یا فرسایش رادیویی بهره ببرند.

• کرایو تراپی: در این روش، جراح یک سوزن را از طریق پوست وارد تومور کلیه کرده و سپس سلول های سرطانی را با گاز سرد منجمد می کند.
• رادیوفرکوئنسی: جراح یک سوزن را از طریق پوست وارد تومور کلیه کرده و سپس یک جریان الکتریکی را از سلول های سرطانی عبور می دهد تا آنها را از بین ببرد.

3) پرتو درمانی

اگر بیمار فقط یک کلیه داشته باشد و یا اگر واجد شرایط جراحی نباشد، ممکن است پزشک پرتودرمانی را توصیه کند. پرتودرمانی اغلب برای کاهش علائمی مانند درد استفاده می شود.

4) درمان دارویی

درمان دارویی هدفمند ویژگی های خاصی را که به رشد سلول های سرطانی کمک می کند، مسدود می کند. به عنوان مثال، این داروها می توانند رشد رگ های خونی جدید یا پروتئین هایی را که سرطان را تغذیه می کنند، متوقف کند.

درمان دارویی هدفمند اغلب زمانی استفاده می شود که امکان جراحی برای بیمار وجود نداشته باشد. در برخی موارد، این داروها ممکن است پس از جراحی برای کاهش خطر عود سرطان تجویز شوند.

5) ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی

ایمونوتراپی از داروهای خاصی برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار استفاده می کند. این روش با افزایش ایمنی بدن باعث می شود که بدن بیمار سلول های سرطانی را به طور موثرتری شناسایی و از بین ببرد. این روش درمانی ممکن است به عنوان یک درمان مستقل یا همراه با جراحی انجام شود.

6) شیمی درمانی

شیمی درمانی را نمی توان یک درمان استاندارد برای سرطان کلیه در نظر گرفت. این روش معمولاً فقط پس از انجام ایمونوتراپی و درمان دارویی مورد استفاده قرار می گیرد.

آیا سرطان کلیه قابل پیشگیری است؟

از آنجایی که علت دقیق سرطان کلیه ناشناخته است، راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این حال، ممکن است بتوانید با سیگار نکشیدن و مدیریت برخی شرایط پزشکی مانند فشار خون بالا، دیابت و چاقی خطر ابتلا را کاهش دهید.

سخن پایانی

سرطان کلیه در اثر رشد و تکثیر غیر قابل کنترل سلول ها ایجاد می شود. مانند بسیاری از سرطان های دیگر، تشخیص زود هنگام و در زمانی که تومور به رگ ها و بافت های مجاور گسترش نیافته باشد، می تواند به درمان و روند بهبود بیمار کمک کند. از این رو باید به محض مشاهده علائمی مانند درد پهلو، فشار خون بالا، خون در ادرار و علائم دیگر فوراً به پزشک برای بررسی و معاینه مراجعه نماییم. مانند بسیاری از سرطان‌ها، درمان سرطان کلیه زمانی مؤثرتر است که در مراحل اولیه تشخیص داده شود.