نارسایی کلیه (Kidney failure) در علم پزشکی به وضعیتی می‌گویند که در آن کلیه نتواند عملکرد درستی داشته باشد و دچار کاهش شدید عملکرد کلیه شود. نارسایی حاد کلیوی در اثر تخریب کلیه‌ها به وجود می‌آید و با کاهش عملکرد سریع کلیه مشخص میشود. این بیماری باعث ناهنجاری‌های الکترولیتی بر پایه اسید و احتباس مواد دفعی نیتروژنی از قبیل اوره و کراتینین میشود.
دستگاه ادراری
دستگاه ادراری انسان شامل مثانه، کلیه‌ها و حالب میشود که وظیفه دارند خون موجود در بدن را تصفیه کرده و آب و اوره و دیگر مواد دفعی آن را از بدن خارج کنند. کلیه نقش مهمی در دفع مواد زائد و تعادل آب و الکترولیتها در بدن دارد. اما ممکن است در اثر آسیب های کلیوی و… عملکرد کلیه‌ها کاهش یابد که به آن نارسایی کلیه می‌گویند.
نارسایی کلیه چیست؟
نارسایی کلیه به دو نوع اصلی مزمن و حاد تقسیم میشود. هر یک از این دو نوع خود می‌تواند در نتیجهٔ شمار زیادی از دیگر مشکلات و بیماری‌ها پدید آمده باشد. در مراحل انتهایی درمان میتوان به دیالیز و پیوند کلیه اشاره کرد.
همچنین علت اصلی بیماری‌های کلیه مانند سندرم‌های نفریتیک از نارسایی است.
انواع نارسایی کلیه
همانطور که گفته شد دو نوع اصلی نارسایی یعنی مزمن و حاد وجود دارد که هر کدام به دو دسته پیش کلیوی و کلیوی تقسیم می‌شوند. این انواع عبارتند از:
نارسایی حاد پیش کلیوی
گردش خون کم در حرکت به سمت کلیه‌ها می‌تواند باعث نارسایی پیش کلیوی حاد در کلیه‌ها بشود. بدون گردش یافتن خون کافی، کلیه‌ها قادر به دفع سموم از خون نخواهند بود. این نوع از کم‌کاری کلیوی زمانی قابل درمان است که عامل کاهش‌دهنده گردش خون تشخیص داده شود.
نارسایی حاد کلیوی
نارسایی حاد کلیوی می‌تواند به علت آسیب دیدگی مستقیم کلیه‌ها مثل خوردن ضربات فیزیکی به کلیه یا تصادف ایجاد شود. از دیگر علل‌های ابتلا به این بیماری میتوان به تجمع سموم اشاره کرد که باعث کم شدن اکسیژن در کلیه‌ها می‌شوند.
نارسایی مزمن پیش کلیوی
وقتی که به مدت طولانی به اندازه کافی خون به کلیه‌ها نرسد، کلیه‌ها جمع می‌شوند و توانایی انجام وظایف خود را از دست خواهند داد.
نارسایی مزمن کلیوی
این نوع نارسایی زمانی اتفاق خواهد افتاد که آسیب‌دیدگی‌های بلند مدت در کلیه‌ها باعث بیماری‌های داخلی کلیه شده باشند. بیماری‌های داخلی کلیوی به دلیل آسیب‌دیدگی مستقیم کلیه‌های مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن به وجود می‌آیند.
نارسایی‌های مزمن پس کلیوی
انسداد بلند مدت مجرای ادرار که باعث جلوگیری از دفع ادرار میشود می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی کلیه‌ها شود.
علل نارسایی کلیه
دیابت و پرفشاری خون از بزرگترین علل‌های بروز نارسایی مزمن کلیوی می‌باشند. همچنین عفونت‌های مکرر، خودایمنی و اختلالات الکترولیتی نیز می‌تواند موجب نارسایی کلیه شود. کنترل نکردن این بیماری باعث از بین رفتن کامل عملکرد کلیه‌ها میشود که در این شرایط، انجام دیالیز یا پیوند کلیه برای ادامه حیات بیمار لازم و ضروری خواهد بود.
رژیم غذایی
بیماران باید با رعایت رژیم غذایی به این نکات توجه کنند که:
- به دلیل کم‌اشتهایی مبتلایان به این بیماری، بهتر می‌باشد که تعداد وعده‌های غذایی این بیماران افزایش پیدا کند.
- مصرف نمک در این بیماران باید کم و محدود شود.
- مصرف قند و شکر و شیرینی جات باید کمتر و محدود شود.
- نان مصرفی باید داراری نمک کم باشد و همچنین دارای آردهای سبوس‌دار باشد.
- حبوبات حاوی مقدار بالایی پتاسیم هستند و بهتر می‌باشد که به شکل محدود مصرف شوند.
- سبزی‌ها و میوه‌ها حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند اما به دلیل دارا بودن بسیاری از مواد مغذی ضروری برای بدن، باید به مقدار متناسب و از انواع کم‌پتاسیم آن‌ها استفاده شود.
دارو درمانی
هیچ دارویی به‌طور خاص برای نارسایی کلیه نیست که آن را درمان کند ولی داروهایی وجود دارند که باعث می‌شوند از بروز عوارض ناشی از نارسایی کلیه جلوگیری شود. ممکن است برای درمان یا پیشگیری از موارد زیر لازم باشد تا دارو مصرف شود:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- احتباس مایعات
- کم‌خونی
- مشکلات مربوط به استخوان
- و…
دیالیز
در بخش کوچکی از افرادی که به بیماری‌های کلیوی مبتلا هستند، کلیه‌ها درنهایت به مرحله‌ای خواهند رسید که کاملاً از کار می‌افتند. این مشکل به ندرت به‌طور ناگهانی بروز می‌کند بنابراین زمان کافی برای برنامه‌ریزی مراحل بعدی درمان وجود خواهد بود. یکی از گزینه‌های موجود پس از از کار افتادن کلیه‌ها، دیالیز بیمار می‌باشد. در این روش، مواد دفعی و مایعات اضافی از خون برداشته خواهد شد.
پیوند کلیه
یکی از راه‌های جایگزین برای دیالیز برای افرادی که عملکرد کلیه‌های آن‌ها به‌طور جدی کاهش یافته است یا از بین رفته، پیوند کلیه می‌باشد. این کار معمولاً موثرترین راه برای درمان بیماری‌های پیشرفته‌ی کلیوی است ولی نیازمند عمل جراحی سنگین و داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی برای جلوگیری از حمله‌ی بدن به کلیه‌ی پیوند زده شده تا انتهای عمر فرد می‌باشد. بیمار توانایی زندگی با یک کلیه را خواهد داشت، یعنی که میتوان کلیه‌ی مورد پیوند را از بدن فرد مرده یا یک فرد زنده برداشت. البته هنوز افراد اهدا کننده محدود بوده و ممکن است لازم باشد تا ماه‌ها یا سال‌ها برای گرفتن یک پیوند صبر کنید. احتمالاً در مدت‌زمانی که برای پیوند منتظر می‌مانید باید تحت درمان دیالیز قرار بگیرید.
درمان‌های محافظه‌کارانه
اگر تصمیم بگیرید که از روش‌های پیوند کلیه یا دیالیز استفاده نکنید و یا مشخص بشود که این روش‌ها برای شما مناسب نیستند، روش‌های درمانی محافظه‌کارانه به شما پیشنهاد خواهند شد. هدف، کنترل و درمان علائم از کار افتادن کلیه می‌باشد. برای این کار لازم است تا حمایت‌های پزشکی، روانی و کاربردی هم از خود بیمار و هم از خانواده‌ی او انجام بشود. برای مثال باید بحث‌هایی در مورد احساسات فرد و برنامه‌ی او برای پایان زندگی انجام شوند.
پس در صورتی که داراری بیماری‌هایی مثل دیابت یا پرفشاری خون هستید حتما سلامتی کلیه‌های خود را چک کرده و تحت نظر پزشک باشد تا دچار نارسایی کلیه و بیماری‌های ناشی از آن نشوید.