شکل گرفتن اجسام سخت سنگ مانند از جنس مواد معدنی و نمکی در کلیه‌ ها را بیماری سنگ کلیوی یا ﻧﻔﺮﻭﻟﻴﺘﻴـﺎﺯﻳﺲ می گویند. ممکن است سنگ در هر جایی از دستگاه ادراری مانند کلیه‌ها، حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند)، مثانه و مجرای ادرار (مجرایی که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می‌کند) ایجاد شود. سنگ های درون کلیه از ضایعات موجود در خون تشکیل می‌ شوند. این ضایعه ها به شکل بلور درآمده و در کلیه‌ ها تجمع پیدا می‌کنند. این مواد به مرور زمان سخت‌تر و شبیه به سنگ می‌شوند.

سنگ شاخ گوزنی کلیه

سنگ های شاخ گوزنی یکی از انواع سنگ کلیه می باشد که ظاهر آن شبیه به شاخی است که انعشعاباتی نیز در لگنچه کلیه و دو یا چند کالیس کلیه دارد. به همین دلیل نیز ظاهرش شبیه شاخ گوزن است و به این شکل از آن نام می برند. اندازه این سنگ به اندازه کلیه بستگی دارد. تنها راه درمان این نوع سنگ نیز جراحی است که در ادامه‌ ی مطلب بیشتر در مورد آن توضیح دادیم.

بیماری سنگ کلیه

سنگ های کلیه مشکلی شایع اند که متخصصین اورولوژی، روزانه با این دسته از بیماران مواجه می‌شوند. در برخی از موارد، بیمار دچار این عارضه از درد طاقت فرسا رنج می‌برد. خبر خوب این است که بیشتر سنگ‌ های کلیوی بدون نیاز به مداخله جراحی خود به خود عبور می‌کنند و در صورت نیاز به جراحی،به ویژه برای سنگ‌های شاخ گوزنی کلیه، این عمل حداقل تهاجمی است و هیچ خطر و یا نگرانی برای بیمار ندارد. کافیست پس از درمان و یا برای پیشگیری از پیدایش مجدد سنگ، دستورالعمل‌های متخصص اورولوژی در زندگی روزمره اعمال شود.

علت ایجاد سنگ های شاخ گوزنی کلیه چیست؟ 

عوامل مختلفی باعث ایجاد سنگ های شاخ گوزنی کلیه می‌شوند. این عوامل را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: عوامل داخلی و عوامل خارجی. عوامل داخلی شامل وراثت (ژنتیک)، سن (این نوع سنگ اغلب در سنین 30-50 سالگی مشاهده می‌شود) و جنسیت (این نوع سنگ در مردان سه برابر زنان مشاهده می‌شود) هستند. و عوامل خارجی عبارتند از: جغرافیا، آب و هوا و دما، آب مصرفی (مصرف ناکافی آب و مصرف زیاد مواد معدنی و کلسیم در آب مصرفی)، رژیم غذایی (رژیم غذایی حاوی پورین، اگزالات و کلسیم) و شغل (اغلب کسانی به این بیماری مبتلا می‎شوند که مشاغل بسیار کم تحرکی دارند).

علائم سنگ شاخ گوزنی کلیه

علائم سنگ درون کلیه اغلب هنگامی خود را نشان می‌دهند که سنگ ها بزرگ بوده و در کلیه گیر افتادند. همچنین ممکن است سنگ داخل حالب بوده و یا عفونتی ایجاد شود. این وضعیت باعث درد شدیدی به نام قولنج کلیوی می‌شود.

بنابراین در صورت بروز علائم مختلفی مانند موارد زیر، احتمال دارد به سنگ مجاری ادراری مبتلا باشید:

• کمردرد: هر کمردردی قولنج کلیوی نیست. درد قولنج کلیوی ناشی از آن است که فعالیت پریستالسی سیستم عضله صاف کالیس برای دفع سنگ از مجاری ادراری افزایش پیدا کرده. دقت کنید که حرکت کردن یا نکردن تأثیری در بروز یا برطرف شدن این نوع کمردرد ندارد.
• درد یا فشار: حساسیت نسبت به لمس یا ضربان ( زاویه مهره‌ای- دنده‌ای) این علائم معمولاً در ناحیه قوس دنده‌ای کلیه دچار آسیب رخ می‌ دهند.
• علائم عفونت دستگاه ادراری: کلیه، سموم و مواد زائدی که وارد بدن می‌شوند را فیلتر کرده و آن‌ها را از طریق ادرار دفع می‌کند. این سموم و مواد زائد ممکن است باعث سنگ کلیه شوند اما اگر سنگ بزرگتر از آن است که به راحتی دفع شود و باعث اختلال در دستگاه ادراری می‌شود. علائم عفونت ادراری ناشی از سنگ کلیه تقریباً همان علائم عفونت ادراری مانند کمردرد، تب، سوزش ادرار و افزایش دفعات دفع ادرار است.
• اگر عفونت دستگاه ادراری پیشرفت کرده باشد، ممکن است هنگام دفع ادرار فرد دچار تب و درد شود.
• هماچوری: هماچوری یکی از اختلالات دستگاه ادراری است که باعث وجود خون در ادرار می‌شود. نشت خون در هنگام دفع ادرار ممکن است ناشی از بیماری‌های مختلفی باشد. برای مثال عفونت ادراری یا بیماری‌های کلیوی و سرطان پروستات.

سنگ های کلیوی بزرگ مانند سنگهای شاخ گوزنی، به مخاط دستگاه ادراری صدمه وارد می‌کنند. این امر به ویژه پس از ورزش کردن یا انجام فعالیت‌های سنگین اتفاق می‌افتد. زیرا سنگ‌ها با یکدیگر سایش پیدا می کنند و به مخاط دستگاه ادراری آسیب وارد می شود که ممکن است باعث هماچوری شود.

علاوه بر ادرار خونی، وجود شن در ادرار، حالت ابری ادرار یا دفع سنگ‌های کوچک نیز از دیگر علائم سنگ‌های شاخ گوزنی کلیه هستند که آن‌ها هم لازم است مورد توجه قرار بگیرند.

درمان سنگ های شاخ گوزنی کلیه 

سنگ های شاخ گوزنی کلیه در صورت عدم درمان مناسب، ممکن است باعث عوارضی شوند که منجر به انسداد کلیوی گردد. در این حالت فرد دچار احتباس ادرار می شود و در مرحله بعدی ممکن است به هیدرونفروز (ورم کلیه به دلیل تجمع ادرار) دچار گردد که در نهایت منجر به نارسایی کلیه می‌ شود.

• جراحی سنگ کلیه به روش بسته بدون استفاده از اشعه ایکس (PCNL) تکنیکی برای تخریب سنگ‌
• تنها روش درمان سنگ کلیه شاخ گوزنی جراحی، از جمله جراحی سنگ به روش بسته (PCNL) است. پیش از این در جراحی سنگ کلیه به این روش از اتساع بالون برای دسترسی به کلیه استفاده می‌شد. اما این ابزار یکبار مصرف بوده و بسیار گران است.
• در جراحی‌های مینیمال برای درمان سنگ ادراری و کلیه معمولا از اشعه ایکس (فلوروسکوپی) استفاده می‌شود. اما با پیشرفت علم، جراحی کلیه بدون استفاده از اشعه X و با کمک سونوگرافی ابداع شد. در جراحی بسته کلیه بدون استفاده از اشعه ایکس به هیچ وجه از اشعه ایکس برای تصویربرداری استفاده نمی‌ کنند. که باعث می‌شود میزان در معرض تشعشع بودن برای بیماران و همچنین اپراتورها کاهش پیدا کند.
• به کمک این روش می‌توان سنگ را با استفاده از یک سوزن و یک سیم راهنما که در نزدیکی کلیه وارد پشت بیمار می‌شود، از بین برد. زخم باقی مانده از این روش فقط حدود 1 سانتی‌متر است. بیمارانی که سنگ های شاخ گوزنی داشتند حتی اگر جراحی انجام دهند همچنان باید مراقب باشند زیرا سنگ‌ های شاخ گوزنی کلیه ممکن است عود کنند. به همین دلیل، پزشک چندین مرحله درمان برای پیشگیری از تشکیل سنگ در نظر می‌گیرد.

پیشگیری از سنگ کلیه

کلید پیشگیری از ابتلا به سنگ های شاخ گوزنی کلیه آن است که بدنمان را همیشه به خوبی هیدراته نگه داریم. به ویژه هنگامی که در محیط گرم قرار می‌گیریم یا وقتی برای مدتی طولانی ورزش می‌کنیم. پرهیز از مصرف بیش از حد برخی از ویتامین‌ها به ویژه ویتامین C نیز بسیار مهم است. در حقیقت بزرگترین عوامل خطر ابتلا به سنگ کلیه، کمبود آب بدن و مصرف بیش از حد ویتامین C هستند.
به همین دلیل حتی اگر رژیم غذایی سالمی هم داشته باشیم مصرف بیش از حد ویتامین C و هر نوع ویتامین یا مواد معدنی دیگر بالقوه خطرناک است. یکی از علائمی که به خوبی نشان می‌دهد بدن ما به اندازه کافی هیدراته هست یا نه، رنگ ادرار ماست: رنگ ادرار فردی که بدنش به خوبی هیدراته باشد روشن بوده و شبیه به لیموناد به نظر می‌رسد، در حالی که رنگ ادرار افرادی که بدنشان کم آب است تیره‌تر بوده و شبیه آب سیب به نظر می‌رسد.

بنابراین، بخصوص در روزهای گرم، به اندازه کافی آب بنوشید … و به جای اینکه یک قرص مکمل ویتامین C مصرف کنید  چند قطره آب مرکبات به آب مصرفی خود اضافه کنید … این کار کمک زیادی به سلامتی کلیه‌ها می‌کند!