اگر فردی دارای سنگ کلیه باشد و یا کلیه سنگ ساز داشته باشد، ممکن است که به توصیه پزشک ناچار به تغییر رژیم و برنامه غذایی خود شود. پزشک و متخصص ارولوژی با بررسی نتایج آزمایش خون و ادرار، عواملی که سبب ایجاد سنگ در کلیه می شود را مشخص کرده و بر اساس آن برای جلوگیری از بزرگ شدن و یا ساخت مجدد سنگ تغییرات مورد نظر را در رژیم و برنامه غذایی فرد اعمال می کند. البته این تغییرات با مشورت با یک متخصص تغذیه در جهت تغییر سبک زندگی میسر می شود.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه جزو دسته بیماری های دستگاه ادراری است که با انباشته شدن و تجمع املاح معدنی موجود در ادرار، سنگ در داخل کلیه و مجاری ادراری ایجاد می شود.
امروزه افراد بسیاری در سرتاسر جهان به این عارضه مبتلا می شوند که یکی از دلایل اصلی آن استفاده از آب های آشامیدنی ناسالم و دارای املاح معدنی زیاد است که سبب انباشت این املاح داخل کلیه یا مجاری ادراری و در نتیجه تشکیل سنگ می گردد.
برای توضیحات بیشتر در مورد سنگ کلیه و انواع آن و همچنین علت ایجاد آن روی این لینک کلیک نمایید.
آیا سنگ های کلیه ساختار یکسانی دارند؟
در پاسخ به این سوال باید جواب داد؛ خیر.
همانطور که قبلا در مقاله سنگ کلیه و انواع آن گفتیم؛ سنگ کلیه از لحاظ ساختاری دارای انواع مختلفی است که رایج ترین آن ها عبارتند از سنگ های کلسیمی و سنگ های اسید اوریکی می باشد. پزشک با بررسی نتایج آزمایشات و اینکه کلیه مستعد ایجاد کدام یک از این 2 نوع سنگ است، تغییرات لازم را روی برنامه و رژیم غذایی بیمار اعمال می نماید.
برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه چه تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنیم؟
آب زیاد بنوشید
نوشیدن آب زیاد در طول شبانه روز، مهمترین عامل در جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه است. نوشیدن آب به مقدار زیاد سبب می شود که فرد مرتباً و به دفعات ادرار کند که این تعدد دفعات ادرار، از انباشت و تجمع املاح معدنی نظیر کلسیم و اسید اوریک جلوگیری می کند.
هیدراته کردن و سیرآب کردن بدن به هنگام ورزش
فعالیت های ورزشی همانگونه که برای سلامتی شما مفید است، ممکن است منجر به تشکیل سنگ در کلیه یا مجاری ادراری گردد. تعریق سبب می شود که آب از طریق عرق کردن از بدن دفع شود؛ در نتیجه ادرار فرد کمتر می شود. هرچه تعریق فرد بیشتر شود، ادرار کمتر شده و در نتیجه املاح معدنی نظیر کلسیم و اسید اوریک در داخل کلیه و مجاری ادراری رسوب کرده و منجر به تشکیل سنگ می گردند.
بنابراین به هنگام ورزش و فعالیت های سنگین، باید بدن خود را هیدراته نگه داریم. نوشیدن آب قبل و بعد از ورزش سبب می شود که بدن به خوبی آب خود را حفظ کند. به طور معمول برای تولید مقدار ادرار کافی، باید روزانه بین 2 تا 3 لیتر و یا 8 تا 12 فنجان مایعات بنوشید. البته برای تعیین میزان آب مورد نیاز بدن باید از متخصص تغذیه کمک بگیرید.
سعی کنید که از نوشیدن مایعات مضر برای کلیه مانند نوشابه های گازدار، چای سرد شیرین شده و آب گریپ فروت خودداری نمایید.
از چه رژیم و برنامه غذایی برای جلوگیری از سنگ کلیه استفاده کنیم؟
در این زمینه باید به این نکته توجه داشت که هیچ برنامه و رژیم غذایی مشخص و معینی برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه وجود ندارد. این رژیم و برنامه غذایی به صورت جداگانه برای هر فرد با توجه به سبک زندگی و اینکه کلیه وی مستعد ساخت چه نوع سنگی است، تجویز می گردد.
پس بدین منظور ابتدا به شرح انواع سنگ کلیه رایج و ترکیبات آن ها می پردازیم:
1)سنگ اگزالت کلسیمی
این سنگ از رایج ترین نوع سنگ های کلیه می باشد.
اگزالات به صورت طبیعی در بسیاری از مواد غذایی مانند میوه، سبزیجات، حبوبات، غلات و حتی چای و شکلات وجود دارد. از مواد غذایی با اگزالات بالا می توان به بادام زمینی، ریواس، اسفناج، شکلات و سیب زمینی اشاره کرد. از این رو افرادی که دارای سنگ کلیه با منشا اگزالات کلسیمی می باشند، باید از مصرف این مواد غذایی خودداری نمایند.
تصور اشتباهی که امروزه رایج شده این است که عده ای کلسیم را عامل اصلی تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم می دانند که این گونه نیست و دقیقاً بر عکس آن است؛ یعنی یک برنامه غذایی با کلسیم کم، احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد. مصرف همزمان مواد دارای کلسیم و اگزالات سبب می شود که این مواد قبل از اینکه وارد کلیه شوند، در معده و روده به هم متصل شوند که این امر احتمال تشکیل سنگ کلیه را کاهش می دهد.
مصرف کلسیم توصیه شده برای جلوگیری از ایجاد سنگ های اگزالات کلسیم بین 1000 تا 1200 میلی گرم در روز است.(این مقدار برابر با مصرف 3 وعده لبنیات در روز به همراه وعده های غذایی می باشد.)
عنصر سدیم در نقطه مقابل با کلسیم قرار دارد و از این رو مصرف سدیم بالا سبب دفع کلسیم بیشتر از طریق ادرار می شود. بنابراین استفاده زیاد از سدیم در برنامه غذایی، احتمال ایجاد سنگ کلیه را در فرد افزایش می دهد. این عنصر در غذاهای آماده و کنسروی و فست فود ها به فراوانی یافت می شود که فرد بیمار باید مصرف این مواد غذایی را در زندگی فردی خود کاهش و یا حتی قطع نماید. همچنین استفاده کمتر از مواد غذایی با درصد سدیم بالا، سبب کنترل فشار خون در فرد نیز می گردد.
2)سنگ های اسید اوریکی
پورین ها از ترکیبات شیمایی رایج بر روی کره زمین هستند ک به مقدار زیادی در گوشت قرمز وجود دارند.
مصرف زیاد پورین ها سبب تولید اسید اوریک می شود. دفع این اسید اوریک از طریق ادرار سبب اسیدی شدن ادرار شده و در صورتی که غلظت اسید اوریک زیاد باشد، موجب تشکیل سنگ های اسید اوریکی می گردد.
برای جلوگیری از تشکیل سنگ های اسید اوریکی باید مصرف مواد غذایی پر پورین مانند گوشت و همچنین نوشیدنی های الکلی را کاهش داد و به جای آن یک برنامه غذایی سالم با مصرف سبزیجات، میوه جات، غلات و لبنیات کم چرب را جایگزین آن کرد.
مصرف ویتامین و مولتی ویتامین موجب تشکیل سنگ کلیه می گردد؟
ویتامین های گروه B نظیر تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، B6 و B12 نه تنها برای بیماران سنگ کلیه مضر نیست، بلکه ویتامینی مثل B6 به کاهش اگزالات ادراری نیز کمک می کند.
در مورد ویتامین های C، D، روغن کبد ماهی و سایر ویتامین ها، باید با پزشک در مورد احتمال ایجاد سنگ توسط این ویتامین های معدنی مشورت کرد، زیرا یکسری از این ویتامین ها احتمال ایجاد سنگ در کلیه یا مجاری ادراری فرد را افزایش می دهند.
توصیه های مناسب برای رژیم و برنامه غذایی
1)در روز مایعات فراوان بنوشید
نوشیدن مایعات مانند آب، لیموناد، قهوه و … به استثنای نوشابه های گازدار و آب گریپ فروت تاثیر مستقیم در جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیه دارند.
2)کاهش مصرف مواد غذایی دارای اگزالات بالا
مصرف اسفناج، توت، شکلات، سبوس گندم، آجیل، چای و ریواس را در رژیم غذایی خود کاهش و قطع نمایید.
3)مصرف به مقدار کافی کلسیم
در روز 3 وعده لبنیات مثل شیر، ماست و پنیر در کنار وعده های غذایی مصرف نمایید.
4)مصرف نمک راه کاهش دهید
مصرف نمک و سدیم زیاد سبب افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار و افزایش احتمال ایجاد سنگ در بدن می گردد.
5)از مصرف بیش از حد ویتامین C خودداری نمایید
توصیه می شود که روزانه مقدار 60 میلی گرم ویتامین C مصرف نمایید. مصرف بیش از حد این ویتامین سبب افزایش اگزالات و تشکیل سنگ می گردد.