به تجمع مایعات در اطراف کیسه بیضه هیدروسل می گویند که این تجمع سبب ایجاد تورم بدون درد در بیضه می شود.  هیدروسل زمانی رخ می‌دهد که مایع شکمی در کیسه‌ای در بیضه جمع می‌شود و باعث تورم آن ناحیه می‌گردد. علامت اصلی هیدروسل، تورم است که ممکن است باعث ناراحتی یا درد شود. هیدروسل‌ها در نوزادان شایع‌تر از بزرگسالان هستند و اغلب به‌طور خودبه‌خود برطرف می‌شوند. با این حال، در صورت عدم بهبود، ممکن است نیاز به جراحی باشد.

در بیشتر موارد هیدروسل بدون هیچ دلیل خاصی ایجاد می شود که بدون درد و بی خطر است و خود به خود از بین می رود. به طور کلی می توان گفت که هیدروسل به بیضه ها آسیب نمی رساند. در صورت نیاز، یک عمل کوچک معمولاً می تواند مشکل را برطرف کند. در تعداد کمی از افرادمشکلات زمینه ای بیضه ها منجر به هیدروسل می گردد.

هیدروسل چیست؟

هیدروسل تجمعی از مایعات در اطراف کیسه بیضه در کنار بیضه است. کیسه بیضه (اسکروتوم) کیسه‌ای از پوست در پشت آلت تناسلی مرد است که بیضه‌ها را در بر می‌گیرد. هیدروسل ممکن است یک‌طرفه یا دوطرفه باشد. اگر هر دو بیضه را درگیر کند، به آن هیدروسل دوطرفه گفته می‌شود. هیدروسل می‌تواند در هر مردی رخ دهد، اما در نوزادان شایع‌تر است و در بزرگسالی نیز ممکن است به‌طور خودبه‌خود ایجاد شود.

بیضه در حالت طبیعی توسط یک کیسه محافظ از جنس ماهیچه (کیسه بیضه) احاطه شده است. این کیسه مقدار کمی مایع تولید می‌کند تا به بیضه اجازه حرکت آزادانه بدهد و مایع اضافی به طور معمول به داخل سیاهرگ های کیسه بیضه تخلیه می شود. اگر تعادل بین مقدار مایع ساخته شده و مقدار تخلیه شده برهم بخورد، مقداری مایع به صورت هیدروسل در اطراف کیسه بیضه جمع می شود.

آناتومی کیسه بیضه و بیضه طبیعی

کیسه بیضه معمولاً شل، نرم و گوشتی است که نگهدارنده دو بیضه می باشد. معمولاً به راحتی می توانید بیضه های خود را در کیسه بیضه احساس کنید. یک لوله (مجرای دفران)، اسپرم را از هر بیضه به آلت تناسلی حمل می کند. باید به این نکته توجه داشت که در ساختار بیضه ها، طبیعی است که یک بیضه پایین تر از دیگری و به صورت آویزان باشد.

آیا هیدروسل یک بیماری جدی و نگران کننده است؟

هیدروسل به‌دلیل ایجاد تورم در ناحیه‌ای حساس از بدن ممکن است نگران‌کننده باشد، اما در بسیاری موارد جدی، آزاردهنده یا دردناک نیست. در برخی موارد بسته به اندازه آن می‌تواند ناراحتی هنگام نشستن یا راه رفتن ایجاد کند.

انواع هیدروسل

دو نوع هیدروسل وجود دارد: هیدروسل ارتباطی (communicating) و هیدروسل غیرارتباطی (noncommunicating).

1)هیدروسل ارتباطی

در این نوع هیدروسل، ارتباطی بین کیسه بیضه و مایعات داخل شکم وجود دارد. این حالت معمولاً در دوره رشد جنین ایجاد می‌شود. در طول رشد جنین، یک غشاء نازک به نام پروسسوس واژینالیس بین شکم و اسکروتوم تشکیل می‌شود و بیضه‌ها از طریق آن پایین می‌آیند. به‌طور طبیعی، این مسیر باید پس از نزول بیضه‌ها بسته شود، اما اگر بسته نشود، مایع شکمی می‌تواند وارد بیضه شود و باعث هیدروسل یا فتق شود. در این حالت، تورم بیضه ممکن است در طول روز تغییر اندازه دهد.

2)هیدروسل غیرارتباطی

در این نوع، ارتباط با حفره شکمی بسته شده است اما هنوز مقداری مایع اضافی در اطراف بیضه وجود دارد. این نوع ممکن است در بدو تولد یا در طول سال‌ها بدون دلیل مشخصی ظاهر شود. معمولاً اندازه آن ثابت باقی می‌ماند و یا به‌صورت تدریجی افزایش می‌یابد.

علائم هیدروسل

علائم اصلی هیدروسل شامل تورم در یک یا هر دو طرف کیسه بیضه است که عمدتاً در جلوی یکی از بیضه ها قرار می گیرد و ممکن است مانند یک بادکنک آب‌دار احساس شود. هیدروسل به طور معمول بدون درد است و اندازه آن در موارد مختلف متقاوت است. سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تورمی که در طول روز تغییر اندازه می‌دهد؛ ناحیه متورم در صبح کوچک‌تر و در طول روز بزرگ‌تر می‌شود.
• احساس ناراحتی یا درد
• احساس سنگینی در بیضه

در برخی مردان مسن به دلیل عدم مراجعه به پزشک، طی چند سال بزرگ و بزرگ تر شده و این بزرگ شدن سبب ناراحتی فرد و آسیب به فعالیت های روزمره وی می گردد. هیدروسل های بزرگ به دلیل اندازه شان ممکن است باعث ناراحتی شوند. در این صورت پیاده روی و یا انجام فعالیت های جنسی ممکن است ناراحت کننده و دردناک باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما یا فرزندتان دچار تورم در کیسه بیضه هستید، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص علت دقیق تورم برای انتخاب روش درمان مناسب ضروری است. برای مثال، هیدروسل ممکن است با ضعف در عضلات شکم مرتبط باشد که باعث می‌شود بخشی از روده به داخل کیسه بیضه وارد شود؛ این وضعیت فتق اینگوینال نامیده می‌شود. به طور کلی در صورت مشاهده علائم زیر برای معاینه به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه نمایید:

• وجود توده در بیضه یا بالای آن
• درد در کودک
• حالت تهوع یا استفراغ
• کاهش اشتها

علت ایجاد هیدروسل

نوزادانی که هیدروسل دارند معمولاً با آن به دنیا می‌آیند. هیدروسل بخشی از روند رشد جنینی است. اگر پروسسوس واژینالیس بسته نشود، مایع شکمی می‌تواند وارد کیسه بیضه شود. حتی اگر این مسیر بسته شود، ممکن است مایع درون کیسه بیضه باقی بماند که بدن نوزاد معمولاً تا دو سالگی آن را جذب می‌کند.

در کودکان بزرگ‌تر، نوجوانان یا بزرگسالان، هیدروسل ممکن است در اثر ضربه به بیضه، مشکلاتی مانند عفونت التهابی در کیسه بیضه یا تومور در یکی از بیضه ها و همچنین احتباس مایعات و ورم در نیمه پایینی بدن ایجاد گردد.

چه عواملی احتمال ابتلا به هیدروسل را افزایش می دهند؟

بیشتر هیدروسل‌ها در بدو تولد وجود دارند. حداقل ۵٪ از نوزادان پسر با هیدروسل متولد می‌شوند. نوزادان نارس، که بیش از سه هفته قبل از موعد مقرر به دنیا می‌آیند، در معرض خطر بیشتری برای داشتن هیدروسل هستند.

عوامل خطر برای ابتلا به هیدروسل در سنین بالاتر شامل موارد زیر است:

• آسیب یا التهاب در کیسه بیضه
• عفونت، از جمله عفونت‌های مقاربتی

چه کسانی در معرض ابتلا به هیدروسل هستند؟

هیدروسل در نوزادان بسیار شایع‌تر است اما می‌تواند در نوجوانان و بزرگسالان نیز رخ دهد. حدود ۱۰٪ نوزادان با هیدروسل متولد می‌شوند و اغلب در طول یک سال اول بدون درمان بهبود می‌یابد. در بزرگسالان، تنها ۱٪ موارد دیده می‌شود که اغلب خودبه‌خود رفع می‌گردند.

عوارض هیدروسل چیست؟

هیدروسل اغلب خطرناک نیست و معمولاً بر توانایی باروری تأثیر نمی‌گذارد. اما ممکن است باعث ایجاد سایر مشکلات جدی پزشکی شود، از جمله:

• عفونت یا تومور: که می‌توانند باعث کاهش تولید اسپرم یا عملکرد غیرطبیعی بیضه‌ها شوند.
• فتق اینگوینال: که این فتق می تواند مشکلات جدی و تعدید کننده در زندگی فرد ایجاد کند.

نحوه تشخیص هیدروسل

پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی علائم می‌تواند هیدروسل را تشخیص دهد. ممکن است با فشار دادن ناحیه کشاله ران یا درخواست سرفه از بیمار تغییر اندازه تورم را بررسی کند. همچنین ممکن است از نور قوی برای مشاهده وجود مایع داخل اسکروتوم استفاده شود. در صورت نیاز به بررسی تکمیلی، پزشک ممکن است آزمایش خون و ادرار برای تشخیص عفونت و آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن (تصویربرداری دقیق‌تر از بیضه‌ها) و سونوگرافی (بررسی فتق، تومور یا سایر علل تورم در کیسه بیضه) را تجویز نماید.

اگر هیدروسل بزرگ باشد و پزشک نتواند بیضه را احساس کند، ممکن است با استفاده از سوزن و سرنگ، مایع اطراف کیسه بیضه را تخلیه کند که این فرآیند با تزریق بی حس کننده موضعی به پوست انجام می شود و سبب می شود که فرد بیمار دردی احساس نکند.

درمان هیدروسل

در نوزادان، هیدروسل گاهی خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما در هر سنی، بررسی هیدروسل توسط پزشک مهم است، زیرا ممکن است با مشکلات بیضه مرتبط باشد. در بزرگسالان نیز، چنانچه هیدروسل هیچ علامتی ایجاد نکند و دردی نداشته باشد، نیازی به روش درمانی ندارد و خود به خود درمان و از بین می رود.

اگر هیدروسل بزرگ شده باشد، می توان به پزشک مراجعه و نسبت به درمان آن از طریق روش های درمانی زیر اقدام کرد:

1)عمل جراحی هیدروسلکتومی

اگر هیدروسل شما بزرگ یا ناراحت کننده باشد، ممکن است پزشک و متخصص ارولوژی، جراحی را برای فرد بیمار توصیه کند. روش جراحی به صورت ایجاد یک برش بسیار کوچک در کیسه بیضه یا دیواره تحتانی شکم می باشد. سپس از طریق برش ایجاد شده، مایع جمع شده از اطراف بیضه تخلیه می شود. همچنین در این روش مسیر بین شکم و کیسه بیضه نیز بسته خواهد شد تا مایع در آینده دوباره تشکیل نشود. این یک عمل جزئی است و معمولا سرپایی انجام می شود و حتی معمولاً شامل یک شب اقامت در بیمارستان نیز نمی شود. در این روش امکان عود کردن پس از جراحی وجود دارد، ولی احتمال آن بسیار کم است.

عوارض یا خطرات جراحی هیدروسل چیست؟

اگرچه جراحی هیدروسل ایمن است، اما مانند هر عمل جراحی، عوارض دارد. این عوارض می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خطرات بیهوشی
• عفونت
• تورم
• کبودی
• ایجاد جای زخم
• بازگشت مجدد هیدروسل

2)تخلیه مایع با سوزن و سرنگ

مایع تجمیعی در اطراف کیسه بیضه را می توان به راحتی با سوزن و سرنگ مخصوص تخلیه کرد. در این روش، معمولاً اطراف کیسه بیضه مجدداً از مایع پر می شود و سبب ایجاد هیدروسل میگردد. بنابراین چنانچه فرد بیمار کاندید عمل جراحی نباشد و یا تمایلی به انجام جراحی نداشته باشد، باید هر چند وقت یکبار نسبت به تخلیه مایع تجمیعی از طریق سوزن و سرنگ اقدام نماید.

3)اسکلروتراپی

در روش اسکلروتراپی محلولی برای جلوگیری از عود هیدروسل پس از تخلیه آن تزریق می شود. این روش درمانی رایج نمی باشد و فقط ممکن است به برخی از افرادی که کاندید عمل جراحی نیستند، توصیه شود.

سوالات متداول

1)آیا هیدروسل باعث ناباروری می‌شود؟

خیر، هیدروسل معمولاً باعث ناباروری نمی‌شود.

2)تفاوت هیدروسل با واریکوسل چیست؟

هیدروسل، کیسه‌ای پر از مایع است که در بیضه ایجاد تورم می‌کند، اما واریکوسل، تورم رگ‌های طناب اسپرماتیک (بند بیضه) است که بیضه‌ها را نگه می‌دارد.

3) آیا می‌توان با وجود هیدروسل زندگی عادی داشت؟

بله، هیدروسل معمولاً مانع فعالیت‌های روزمره یا کیفیت زندگی نمی‌شود.

4)پس از عمل جراحی، چه زمانی می‌توانم به فعالیت های روزمره برگردم؟

پس از جراحی، معمولاً حدود یک هفته باید استراحت کرد. در صورت داشتن شغل سنگین، زمان بیشتری ممکن است نیاز باشد.

نتیجه گیری

هیدروسل بیماری نسبتاً شایعی است که باعث تورم در بیضه‌ها، به‌ویژه در نوزادان می‌شود. اگرچه ممکن است صحبت در مورد این علائم دشوار باشد، اما در صورت مشاهده تورم باید به پزشک برای معاینه و بررسی تکمیلی مراجعه شود تا تشخیص قطعی داده و درمان مناسب آن ارائه شود.