هیدرونفروز وضعیتی در دستگاه ادراری است که در آن یک یا هر دو کلیه متورم می شوند. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که ادرار به طور کامل از بدن تخلیه نمی شود. به عبارت دیگر هیدرونفروز باعث تورم کلیه شما می شود؛ زیرا ادرار از کلیه به مثانه جریان نمی یابد. علائم آن ممکن است شامل درد ناگهانی یا شدید در پشت یا پهلو، استفراغ، ادرار دردناک، خون در ادرار و یا ضعف و تب به دلیل عفونت دستگاه ادراری باشد. بسته به علت زمینه ای ایجاد بیماری، روش های مختلفی برای درمان آن وجود دارد.

هیدرونفروز چیست؟

هیدرونفروز وضعیتی است که در آن عاملی از جریان ادرار از کلیه به مثانه جلوگیری می کند. وقتی این اتفاق می افتد، یک یا هر دو کلیه متورم می شود.

اگر تنها یک کلیه تحت تأثیر قرار گیرد، این بیماری هیدرونفروز یک طرفه نامیده می شود. اگر هر دو کلیه تحت تأثیر قرار گیرند، هیدرونفروز دوطرفه نامیده می شود. همچنین شدت این عارضه نیز می تواند از تورم خفیف تا تورم شدید متغیر باشد.

هیدرونفروز ممکن است منجر به اختلال در عملکرد کلیه یا نارسایی کلیه شود، با این حال، درمان زودهنگام خطر عوارض طولانی مدت را کاهش می دهد.

اجزای دستگاه ادراری و نحوه عملکرد آن ها

وظیفه اصلی دستگاه ادراری این است که مواد زائد و مایعات را از بدن خارج کند. دستگاه ادراری شامل اجزای زیر است:

• دو کلیه؛ کلیه ها سموم و مواد زائد را از خون شما پاک می کنند.
• دو حالب؛ حالب ها مجاری هستند که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کنند.
• مثانه؛ مثانه عضوی است که ادرار را ذخیره می کند.
• مجرای ادراری؛ مجرای ادرار لوله ای است که اجازه می دهد ادرار از بدن شما خارج شود.

در اغلب موارد، انسداد بین کلیه و حالب علت بیماری هیدرونفروز است.

علائم هیدرونفروز کلیه چیست؟

علائم هیدرونفروز معمولاً به علت آن بستگی دارد. در اغلب موارد، هیچ علامتی وجود ندارد. هیدرونفروز قبل از تولد در نوزادان معمولاً بعد از تولد علائمی ایجاد نمی کند.

در صورت بروز علائم، این علامت ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• درد ناگهانی یا شدید در پهلوها ، شکم یا کمر.
• حالت تهوع یا استفراغ.
• ادرار دردناک.
• خون در ادرار یا هماچوری.
• عفونت دستگاه ادراری (UTI).
• ناتوانی در تخلیه کامل مثانه.
• ادرار کردن بیشتر یا کمتر از حد معمول.

باید توجه داشت که در صورت ابتلا به هیدرونفروز، شانس بیمار برای ابتلا به عفونت ادراری افزایش می یابد؛ چرا که ادرار در بدن بیمار به دام می افتد. این وضعیت می تواند منجر به رشد باکتری در دستگاه ادراری و عفونت ادراری گردد. در نتیجه باید به علائم عفونت ادراری نیز توجه کرد؛ از علائم عفونت ادراری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب، لرز و احساس خستگی.
• احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن.
• تغییر رنگ ادرار و ادرار ک

علت ایجاد بیماری هیدرونفروز کلیه

شایع ترین علت هیدرونفروز کلیه، انسداد در یکی از قسمت های دستگاه ادراری است. این انسداد می تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد گردد.

عواملی که اغلب باعث هیدرونفروز می شوند عبارتند از:

• سنگ‌های کلیه: سنگ‌هایی (رسوبات سخت از کلسیم و اگزالات) که ممکن است در کلیه‌ها یا مجاری ادراری رسوب کنند.
• انسداد حالب: انسداد در حالب.
• تومورها: تومورهای مثانه، غده پروستات ، رحم یا سایر اجزای دستگاه ادراری یا نزدیک آن که ممک است از تخلیه ادرار جلوگیری کنند.
• هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) : بزرگ شدن غده پروستات می تواند باعث فشار بر مجرای ادرار شود.
• باریک شدن مجرای ادراری: این باریک شدن می تواند به دلیل آسیب، عفونت، اختلالات زایمان یا جراحی باشد.
• مشکلات عصبی یا عضلانی: این مشکلات می تواند بر کلیه ها یا حالب تأثیر بگذارد.
• احتباس ادرار: عدم توانایی در دفع ادرار به صورت کامل نیز می تواند باعث هیدرونفروز گردد.
• رفلاکس مجرای ادراری یا برگشت ادراری: برگشت ادرار از مثانه به سمت کلیه می باشد.
• اورتروسل یا افتادگی مجرای ادرار: وضعیتی است که در آن قسمت پایین حالب ممکن است به داخل مثانه بیرون بزند.

در خانم ها، هیدرونفروز ممکن است در نتیجه موارد زیر رخ دهد:

• بارداری: همانطور که رحم بزرگ می شود، می تواند بر حالب فشار آورده و جریان ادرار را مسدود کند.
• افتادگی رحم: وضعیتی که در آن رحم آویزان می شود یا از موقعیت طبیعی خود خارج می شود.
• سیستوسل یا افتادگی مثانه: زمانی رخ می دهد که دیواره بین مثانه و واژن ضعیف شده و  منجر به بیرون زدگی مثانه به داخل واژن می‌شود.

در نوزادان، هیدرونفروز قبل از تولد ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• افزایش مقدار ادرار تولید شده توسط جنین.
• انسداد در جریان ادرار در نقطه ای از دستگاه ادراری آنها.
• جریان برگشت ادرار از مثانه به کلیه‌ها.

عوارض هیدرونفروز چیست؟

موارد شدید هیدرونفروز می تواند به کلیه ها آسیب برساند و منجر به نارسایی کلیه شود. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است بیمار نیاز به درمان با دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشید. اکثر افراد مبتلا به هیدرونفروز بهبود می یابند و آسیب دائمی به کلیه آن ها وارد نمی شود.

هیدورنفروز کلیه چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص سریع این عارضه بسیار مهم است، زیرا هیدرونفروز می تواند باعث آسیب طولانی مدت کلیه شود.

متخصص اورولوژی، هیدرونفروز را با روش های زیر تشخیص می دهد:

• معاینه فیزیکی: پزشک از بیمار در مورد سابقه پزشکی و علائمی که دارد می پرسد و ناحیه نزدیک کلیه ها و مثانه را از نظر حساسیت یا تورم بررسی می کند. همچنین ممکن است پزشک معاینه رکتوم را در آقایان برای تشخیص اینکه آیا پروستات بزرگ شده است یا خیر نیز انجام دهد. در زنان نیز پزشک با معاینه لگن، به بررسی وجود مشکل در رحم یا تخمدان آنها می پردازد.
• آزمایش ادرار: پزشک به کمک این آزمایش، ادرار را از نظر وجود خون، کریستال های سنگ، باکتری یا عفونت تجزیه و تحلیل می کند.
• آزمایش خون: شاخص شمارش کامل خون (CBC) ممکن است وجود عفونت را تعیین کند. آزمایشات عملکرد کلیه، از جمله کراتینین، GFR تخمینی (eGFR) و نیتروژن اوره خون (BUN) نیز ممکن است توسط پزشک تجویز شود.
• آزمایش های تصویربرداری : اصلی ترین این آزمایش ها، سونوگرافی یا اولتراسونوگرافی (اولتراسوند) می باشد. همچنین مکن است سی تی اسکن یا ام آر آی نیز توسط پزشک تجویز شود.

متخصص اورولوژی می تواند هیدرونفروز را در جنین در اوایل سه ماهه اول در سونوگرافی تشخیص دهد. این عارضه معمولاً در سونوگرافی هفته 20 بادراری مشخص می شود. با این حال، در اکثر موارد، این عارضه خود به خود درمان می شود.

درمان هیدرونفروز کلیه

هدف از درمان، بازگرداندن جریان ادرار از کلیه و کاهش تورم و فشار آن است. روش درمانی هیدونفروز به عبت ایجاد آن بستگی دارد. گاهی اوقات موارد خفیف بدون درمان خود به خود برطرف می شوند. جراحی گزینه دیگری است که پزشک ممکن است توصیه نماید. اگر عفونت ادراری را تجربه می کنید یا مجرای ادرار شما به دلیل عفونت باریک است، پزشک آنتی بیوتیک برای درمان عفونت تجویز می کند.

اگر هیدرونفروز ناگهانی و به دلیل انسداد باشد، ممکن است پزشک یک لوله نفروستومی را از طریق پوست وارد کلیه کند تا ادرار اضافی را تخلیه کند. همچنین ممکن است از یک لوله پلاستیکی نرم به نام استنت حالب برای باز نگه داشتن حالب ها استفاده کنند، که این وضعیت سبب می شود ادرار به صورت طبیعی جریان یابد و به طور کامل تخلیه گردد.

اگر علت ایجاد هیدورونفروز، سنگ کلیه یا سنگ حالب باشد، گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سنگ شکنی با استفاده از امواج شوک: این رایج ترین روش برای درمان سنگ کلیه است. امواج ضربه ای پرانرژی، سنگ ها را به قطعات کوچکتر می شکنند تا بتوانند از بدن شما خارج و دفع شوند.
• اورتروسکوپی: پزشک اورولوژی یک لوله نازک را در مجرای ادرار بیمار قرار می دهد تا سنگ ها را از بین ببرد. پزشکان از این روش برای سنگ های مثانه یا سنگ های قسمت پایین حالب استفاده می کنند.
• عمل جراحی: زمانی که سنگ‌های کلیه بسیار بزرگ هستند، پزشک روش جراحی را برای برداشتن سنگ ها تجویز می نماید. همچنین ممکن است بیمار در مواردی مانند تومور، بافت اسکار یا سایر انواع انسداد نیاز به جراحی داشته باشد.

هیدرونفروز نگران کننده است؟

هیدرونفروز بدون درمان زود هنگام می تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود. با این حال، در اکثر موارد هیدرونفروز شدت خفیف تا متوسط ​​دارد و خطر جدی برای بیمار ایجاد نمی کند.

چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه نماییم؟

در صورت داشتن علائم زیر باید فورا به پزشک مراجعه جهت معاینه مراجعه نماییم:

• درد ناگهانی یا شدید در پهلو یا کمر.
• استفراغ.
• تغییرات در ادرار، مانند ادرار کردن بیشتر یا کمتر از حد معمول، ادرار دردناک یا خون در ادرار.
• تب بالای 38 درجه سانتیگراد.

سخن پایانی

هیدرونفروز، وضعیتی است که در آن کلیه ها به دلیل انسداد ادرار متورم می شوند. این بیماری می تواند هر کسی را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه، تشخیص و شروع درمان می تواند از عوارض این بیماری جلوگیری نماید. اگر علائم غیرعادی مانند درد در پهلو یا شکم، حالت تهوع یا استفراغ، و تغییر در میزان یا دفعات ادرار کردن دارید، به متخصص اورولوژی جهت معاینه مراجعه نمایید. پزشک می‌تواند با بررسی علت ایجاد بیماری، بهترین روش درمانی را برای شما تجویز نمایید.