مثانه عصبی یا نوروژنیک وضعیتی است که ارتباط بین سیستم عصبی و عملکرد مثانه در اثر آسیب یا بیماری مختل شود. این عارضه قابل درمان نیست؛ اما می توان آن را مدیریت کرد. روش های درمانی شامل داروها، استفاده از کاتتر و تغییر سبک زندگی است.

مثانه عصبی یا نوروژنیک چیست؟

مثانه یک عضو توخالی است که در لگن یا پایین شکم قرار دارد. وظیفه اصلی مثانه ذخیره کردن ادرار و خارج کردن ادرار از بدن با فرمان مغز و نخاع است.

مثانه نوروژنیک وضعیتی است که اختلال سیستم عصبی بر نحوه عملکرد مثانه تأثیر می گذارد. اختلال سیستم عصبی می تواند منجر به ایجاد 2 مشکل در مثانه شود؛ بدین صورت که یا مثانه بیش فعال می شود و یا کم کاری مثانه اتفاق می افتد.

اختلال عملکرد مثانه نوروژنیک در بین افرادی که آسیب نخاعی دارند، بسیار شایع است و بیش از 90 درصد آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. این عارضه همچنین 50 تا 80 درصد افراد مبتلا به بیماری ام اس MS را تحت تاثیر قرار می دهد. مثانه نوروژنیک بر افراد مبتلا به سکته مغزی و بیماری پارکینسون و بسیاری از انواع دیگر شرایط سیستم عصبی نیز تأثیر می گذارد.

علت ایجاد مثانه عصبی چیست؟

مثانه نوروژنیک می تواند مادرزادی باشد. نقایص مادرزادی می توانند باعث ایجاد مثانه نوروژنیک شوند عبارتند از:

• شکاف در نخاع (اسپینا بیفیدا یا میلومننگوسل): این اختلال زمانی رخ می دهد که ستون فقرات در ماه اول بارداری به طور کامل رشد نکند. نوزادانی که با میلومننگوسل متولد می شوند اغلب فلج یا ضعف دارند که بر عملکرد مثانه آنها تأثیر می گذارد.
• فقدان عضو (آژنزی ساکرال): وضعیتی است که در آن قسمت‌هایی از ستون فقرات از دست رفته است.
• فلج مغزی: فلج مغزی به گروهی از اختلالات مزمن طولانی مدت اطلاق می شود که توانایی فرد را برای کنترل حرکات بدن ضعیف می کند. این اختلالات ناشی از آسیب به نواحی حرکتی مغز می باشد. فلج مغزی ممکن است در دوران رشد یا پس از تولد رخ دهد. فلج مغزی همیشه در سال اول زندگی کودک دیده نمی شود.

سایر شرایط پزشکی که سیستم عصبی را درگیر می کند و می تواند باعث ایجاد مثانه نوروژنیک شود. عبارت است از:

• سکته.
• بیماری پارکینسون.
• اسکلروز چندگانه.
• تومورهای سیستم عصبی مرکزی.
• آسیب های نخاعی و جراحی های ستون فقرات.
• اختلال نعوظ.
• تروما و ضربه.
• دیابت؛ دیابت پیشرقته می تولند به اعصاب آسیب رسانده و منجر به ایجاد مثانه نوروژنیک شود.

علائم مثانه عصبی چیست؟

شایع ترین و اصلی ترین علامت مثانه نوروژنیک عدم توانایی در کنترل ادرار است. سایر علائم مثانه نوروژنیک عبارتند از:

• جریان ادرار ضعیف.
• تکرر ادرار (ادرار کردن هشت بار یا بیشتر در روز).
• احساس نیاز به دفع فوری ادرار.
• سوزش ادرار یا ادرار دردناک؛ البته باید توجه داشت که این علامت ممکن است نشانه ای از عفونت دستگاه ادراری باشد.
• نشت ادرار.

مثانه نوروژنیک چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر پزشک به مثانه نوروژنیک مشکوک شود، یک معاینه انجام می دهد و احتمالاً چندین آزمایش از سیستم عصبی و مثانه را تجویز می کند. آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مطالعات اورودینامیکی: این تست‌ها عملکرد مثانه را از لحاظ میزان ادراری که مثانه می‌تواند نگه دارد، فشار داخل مثانه، میزان جریان ادرار و میزان تخلیه مثانه زمانی که پر است را اندازه‌گیری می‌کند. ممکن است حسگرهای خاصی روی پوست در نزدیکی مجرای ادرار قرار داده شود تا عملکرد عضلات و اعصاب را بررسی کند.
• سیستوسکوپی: پزشک ممکن است از سیستوسکوپی برای بررسی داخل مثانه و مجرای ادرار استفاده کند.
• سونوگرافی اولتراسوند.
• سی تی اسکن.
• اسکن تصویربرداری (MRI).

درمان مثانه عصبی یا نوروژنیک

هیچ درمانی برای مثانه نوروژنیک وجود ندارد. با این حال، علائم مثانه نوروژنیک را می توان مدیریت کرد. روش های درمانی که می تواند علائم این بیماری را مدیریت کند، عبارتند از:

• تغییرات سبک زندگی: این تغییرات ممکن است شامل اجتناب از مصرف برخی غذاها یا نوشیدنی هایی باشد که می تواند مثانه را تحریک کند. این تغییرات شامل اجتناب از مصرف الکل، برخی نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه و نوشابه است. همچنین مدیریت سطح قند خون برای افراد مبتلا به دیابت نیز می تواند کمک کننده باشد.
• کاتتر گذاری متناوب تمیز (CIC): کاتترها لوله های نازک و انعطاف پذیری هستند که از طریق مجرای ادرار و مثانه وارد بدن می شوند تا ادرار را تخلیه کنند.
• مصرف دارو: داروهایی که مثانه نوروژنیک را درمان می کنند عبارتند از اکسی بوتینین، تولترودین، میرابگرون، سولیفناسین سوکسینات و ….
• تزریق سم بوتولینوم: پزشک اورولوژی ممکن است سم بوتولینوم A را به مثانه یا اسفنکترهای ادراری بیمار تزریق کند.
• تقویت مثانه (سیستوپلاستی تقویتی): در این جراحی، جراح بخش هایی از روده (کولون سیگموئید) را برمی دارد و به دیواره های مثانه می چسباند. این فرایند باعث کاهش فشار داخلی مثانه و افزایش توانایی آن در ذخیره ادرار می شود.
• مجرای روده: بخشی از روده کوچک برای ساختن استومای ادرار استفاده می شود. این استوما به یک کیسه متصل به خارج بدن تخلیه می شود.

عوارض مثانه نوروژنیک چیست؟

افرادی که مثانه نوروژنیک دارند در معرض خطر بیشتری برای سایر مشکلات اورولوژیکی هستند، از جمله عفونت های مکرر دستگاه ادراری، آسیب کلیه، ریفلاکس ادراری و سنگ هایی که در دستگاه ادراری تشکیل می شوند.

سخن پایانی

مثانه نوروژنیک را می توان مدیریت کرد، حتی اگر قابل درمان نباشد. شما می توانید با پیروی از توصیه ها و روش های درمانی که پزشک اورولوژی در مورد تغییرات سبک زندگی و برنامه غذایی به شما ارائه می دهد، علائم مثانه عصبی را مدیریت کنید. همچنین حفظ وزن مناسب می تواند به مثانه عصبی و بی اختیاری ادرار کمک کند.