گاهی اوقات در ادرار موادی مانند گلبول سفید ، باکتری ، لکوسیت ، سلول‌های مرده و… یافت می‌شود که به آن رسوب ادرار می‎گوییم.این رسوبات با آزمایش ادرار (Urinalysis) قابل تشخیص می‌باشد.
رسوبات ادراری می‌توانند نشان دهنده بیماری‌های گوناگونی باشند.
درمان این رسوبات بستگی به علت ایجاد کننده آن دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

ادرار

اِدرار مایعی است که حاوی ترکیبات زائد موجود در بدن است. کُلیه‌ها خون را از هر گونه ماده زائد، نمک و همین‌طور مواد معدنی تصفیه کرده و به صورت ادرار در می‌آورد. ادرار از ۹۵ درصد آب تشکیل شده اما ۵ درصد از مواد زائدی مثل پتاسیم و نیتروژن تشکیل شده است. رنگ ادرار به‌طور معمول از بی‌رنگ تا زرد متغیر است.

رسوبات ادراری چیست ؟

اگر در ادرار موادی مانند گلبول سفید ، باکتری ، لکوسیت ، سلول‌های مرده و …. وجود داشته باشد ، فرد دچار رسوبات ادراری می‌باشد.
این رسوبات ممکن است در هریک از اعضای تشکیل دهنده سیستم ادراری مانند کلیه‌ ، مثانه و …. ایجاد شوند.
وجود رسوب در ادرار طبیعی می‌باشد اما اگر میزان رسوب موجود در ادرار زیاد باشد می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های جدی و خطرناک باشد.
رسوبات ادراری با چشم قابل مشاهده نمی‌باشند و فقط با آزمایش می‌توان آن‌ها را دید. میزان رسوبات موجود در ادرار و نوع آنها با آزمایش‌های ادرار مشخص می‌گردد.

علائم رسوبات ادرار چیست ؟

همانطور که گفته شد ، سنگ‌ها و رسوبات در ادرار با چشم دیده نمی‌شوند اما وجود رسوبات در ادرار انسان می‌تواند با علائمی همراه باشد مانند:

• تکرر ادرار، افزایش یافتن ناگهانی و شدید تعداد دفعات ادرار کردن
• تغییر رنگ ادرار و متمایل به صورتی یا قرمز شدن آن
• کف‌دار شدن یا عدم شفافیت ادرار
• درد هنگام ادرار کردن
• درد شکم و احساس گرفتگی
• مشاهده خون در ادرار یا هماچوری
• دفع ادرار بدبو
• و…………..

شایع‌ترین دلایل وجود سنگ و رسوب در ادرار

وجود رسوب در ادرار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
در زیر به برخی از آنها می‌پردازیم.

عفونت‌های مجاری ادراری

برخی از بیماری‌ها مانند عفونت مثانه وجود دارند ، که به سیستم ادراری آسیب وار دمی‌کنند.
در صورت آسیب دیدن دستگاه ادراری باکتری‌ها و دیگر عامل‌های بیماری‌زا از راه میزراه یا جریان خون وارد مجرای ادرار می‌شود.

سنگ مثانه

اگر در مثانه فرد ادرار جمع شود ، شخص دچار سنگ مثانه می‌شود. رسوبات ادراری به کریستال و به مرور به سنگ تبدیل می‌شود که همراه با ادرار از بدن خارج می‌شود.
یکی از عواملی که در مردان باعث ایجاد سنگ مثانه می‌شود ، بزرگی پروستات می‌باشد.
زمانی که پروستات بزرگ می‌شود به پیشابراه و یا مجاری خروج ادرار فشار وارد شده و ادرار بطور طبیعی دفع نمی‌شود. در نتیجه ادرار در مثانه جمع می‌شود.
اما در بانوان با ضعیف شدن و آسیب دیدن عصب‌ها و عضله‌های مثانه در اثر بارداری و ابتلا به عارضه‌هایی چون دیورتیکول مثانه جریان ادرار کند شده و منجر به سنگ مثانه می‌شود.

دیابت

اگر میزان قند خون در فردی زیاد باشد ، آن فرد به دیابت مبتلا می‌شود. گلوکز اضافی به صورت سنگ و رسوبات ادراری از بدن دفع می‌شود. بدن برای اینکه انرژی لازم را برای بیماران دیابتی را فراهم کند و یا گرسنگی شدید آن‌ها را برطرف کند ، چربی بدن را می‌سوزاند. در فرایند سوخت و ساز چربی برای تهیه انرژی فراورده‌های جانبی به نام کتون تولید می‌شود.
کتون نیز به صورت رسوب در ادرار درمی‌آید.

هماچوری

هماچوری یکی از شایع‌ترین علل رسوبات ادراری است.
خون در ادرار به تنهایی بیماری محسوب نمیشود اما می تواند نشان دهنده بیماری های جدی مانند اختلال در کلیه‌ها یا بخش‌های دیگر دستگاه ادراری باشد.
سرطان  و تومورهای کلیه یا مثانه یا سیستم ادراری ، بیماری های پروستات ، بیماری های ژنتیکی کلیه ( کلیه پلیکیستیک ) ،بیماری های عفونی و ویروسی دستگاه ادراری و ….. می‌توانند باعث خون در ادرار شوند.

بیماری‌های کبدی

ماده‌ای به نام بیلی‌روبین به صورت رسوب همراه با ادرار دفع می‌شود. این ماده توسط کید تولید می‌شود.
اگر بیلی‌روبین در ادرار، به ویژه در مقادیر زیاد ، وجود داشته باشد ، می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های کبدی مانند انسداد مجرای صفرا و … باشد. در صورت عدم درمان بالا رفتن میزان بیلی‌روبین ، بیماری به زردی یا یرقان تبدیل می‌شود. بنابراین برای درمان این بیماری نباید تعلل کرد.

انواع رسوبات ادراری

معمولا رسوبات ادراری به شکل‌های مختلفی وجود دارند. از شایع‌ترین شکل این رسوبات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کست‌

به سلول‌هایی که شکلشان غیرعادی می‌باشد ، همچنین به لخته‌ها یا بخش‌هایی از سلول که در ادرار پیدا می‌شود کست می‌گوییم.
صنعت پزشکی کست‌ها به هفت دسته تقسیم می‌شوند.
این کست‌ها عبارت‌اند از: گلبول‌های سفید، کست‌های بافت پوششی یا اپیتلیوم، کست‌های دانه‌ای، گلبول‌های قرمز، کست‌های چربی و کست‌های مومی.
معمولا افرادی که مبتلا به ناراحتی‌های کلیوی می‌باشند ، در ادرارشان کست وجود دارد.
بیماران دچار ناراحتی‌های خفیف کلیه کستشان از نوع شفاف می‌باشد.
اگر کست به صورت رسوب در ادرار وجود داشته باشد، نشانه ابتلا به بیماری‌های جدی‌تر می‌باشد و بیمار بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کند.

سنگ ریزه‌های سفید

وقتی که نمک رسوب می‌کند ، ذرات سفید رنگ در ادرار مشاهده می‌شود که این ذرات سفید باعث عدم شفافیت ادرار می‌شود. ترشحات سفید میزراه نیز باعث رسوبات سفید ادراری می‌شود. از دیگر عواملی که باعث ایجاد سنگریزه‌های سفید در ادرار می‌شود می‌توان به ذرات فسفرداراشاره کرد.
مخمر یا قارچ‌ها نیز سفید رنگ هستند و باعث عدم شفافیت ادرار می‌شوند.

سنگ ریزه‌های قرمز یا قهوه‌ای در ادرار

از نشانه‌های بیماری‌های کلیه یا مثانه می‌توان به ذرات قرمز و یا قهوه‌ای رنگ در ادرار اشاره کرد.
پزشک به منظور بررسی ادرار بیمار و وجود خون، عفونت یا ذرات پروتئینی در ادرار ، برای بیمار آزمایش می‌نویسد.

درمان

با انجام ازمایش‌هایی که دکتر تجویز می‌کند ، ماهیت رسوبات ادراری مشخص می‌شود.
پزشک آزمایش‌های دیگری را برای تعیین علت ایجاد این رسوبات می‌نویسد.
سپس با توجه به علت ایجاد کننده رسوب ، پزشک روش درمانی متناسب با آن را اتخاذ می‌کند.
از روش‌های درمانی این بیماری می‌توان به دارودرمانی ، جراحی و … اشاره کرد.

اگرچه به‌ ظاهر رسوبات ادراری مشکل جدی تلقی نمی‌شوند اما می‌توانند نشان‌دهنده بیماری‌های جدی وخطرناک باشند لذا بهتر است برای شناسایی عامل این بیماری و درمان آن ، زودتر اقدام کرد.