مجرای طبیعی ادرار ازکلیه ها ، حالب ها ، مثانه و پیشابراه تشکیل شده است. کلیه ها ،از طریق حالب ها به مثانه متصل می‌شوند. در صورتی که هر یک از این حالب‌ها به درستی به مثانه متصل نشده باشد و ادرار در جایی خارج از مثانه جمع شود به این وضعیت حالب دوگانه (Duplicate ureter) گفته می شود.
درادامه به تفسیر بیشتر این بیماری ، نشانه هاو درمان آن می پردازیم.

کلیه

 یکی از اندام های حیاتی دربدن کلیه می باشد.  کلیه ها اندام های لوبیایی شکلی هستند که حدود ۱۲ سانتیمتر طول و ۶ سانتیمتر عرض دارند و از اجزای تشکیل دهنده مجرای ادرار می باشند.
ممکن است اندازه کلیه چپ با کلیه سمت راست متفاوت باشد که طبیعی بوده و مشکلی خاصی ایجاد نمیکند.
کلیه ها وظیفه ی تصفیه خون را بر عهده دارند. از دیگر وظایف این عضو حیاتی می‌توان به بهبود و برقراری تعادل مایعات بدن و سطح الکترولیت و همچنین تنظیم فشار خون اشاره کرد.

حالب دوگانه

یکی از بیماری های مادرزادی مربوط به کلیه حالب دوگانه می باشد.
حالب ها بخشی از دستگاه ادراری بوده که به شکل لوله هستند ، این لوله ها به کلیه وصل شده اند و ادرار را از یکی از کلیه‌ها تخلیه کرده و به مثانه منتقل می‌کنند. در برخی از موارد، کودکان از زمان تولد به جای اینکه هر یک از حالب هایشان به یک کلیه متصل باشند ، هر دو حالب به یک کلیه وصل بوده و هر دو کار تخلیه یکی از کلیه‌ها را انجام می‌دهند.
در این حالت یکی از حالب‌ها قسمت فوقانی کلیه و حالب دوم قسمت تحتانی همان کلیه را تخلیه می‌کند.

تا زمانی که هر دو حالب به مثانه متصل باشند ، مشکل خاصی را برای کودک ایجاد نمی‌کنند اما اگر یک کودک در زمان تولد حالبی داشته باشد که به مثانه متصل نباشد، ممکن است ادراری که از طریق آن تخلیه می‌شود، به جایی در بیرون مثانه بریزد.
به این عارضه اصطلاحاً حالب دوگانه یا دوشاخه (یورتروسل) گفته می‌شود.

علت ها

اگرچه اختلال در رشد و تکامل ارتباط بین مثانه و حالب می تواند باعث ایجاد حالب دوگانه شود اما عواملی که منجر به حالب دوگانه می‌شوند ناشناخته‌اند.متاسفانه هنوز علت شناخته شده‌ای برای این نقص مادرزادی وجود ندارد. حالب دوشاخه هم در نوزادان پسر و هم دختر اتفاق می‌افتد، اما معمولاً در دختران شیوع بیشتری دارد. همچنین عواملی که در دوران بارداری باعث بروز این عارضه می شود نیز ناشناخته است. حالب دوگانه می تواند از والدین به جنین به ارث برسد . اگر فردی در زمان نوزادی با مشکل حالب دوگانه مواجه بوده باشد ، فرزندانشان به احتمال ۵۰ درصد ممکن است به این عارضه مبتلا شوند.

علائم و نشانه ها

بیماری حالب دوگانه با برخی از علائم همراه می باش که عبارتند از:

بی‌اختیاری ادرار

انسداد حالب و بی‌اختیاری ادرار از نشانه‌های حالب دوگانه می باشند.
معمولا پسران مبتلا به این بیماری مشکل بی‌اختیاری ادرار پیدا نمی‌کنند، زیرا حالب اضافی ادرار را به جایی در داخل خود بدن می‌ریزد. اما باعث بروز نشانه‌هایی از تورم و عفونت مجاری ادراری می شود.در دخترانی که مشکل حالب دوگانه دارند، احتمال بروز بی‌اختیاری ادرار وجود دارد، زیرا ادرار از حالب اضافی در نزدیکی ناحیه تناسلی ریخته می‌شود. البته بی‌اختیاری ناشی از حالب دوگانه با سایر انواع بی‌اختیاری متفاوت است وبه جای آنکه مثانه به طور ناگهانی و بدون اختیار خالی شود، به طور مداوم دارای نشت و بیرون‌ریزی ادرار است .

تورم

به دنبال تخلیه نشدن کامل کلیه ها ، خود حالب و بخشی از کلیه متورم می‌شود. به این عارضه ،اصطلاحاً هیدرونفروز گفته می‌شود. معمولا قبل از زایمان و در سونوگرافی می توان حالب دوشاخه را (یورتروسل) تشخیص داد. البته حالب دوگانه در همه موارد حالت متورم ندارد و بهتر است از آزمایش‌ها یا ابزارهای دقیق‌تری برای تشخیص آن استفاده کرد.

عفونت مجرای ادرار

زمانی که باکتری‌های عفونت‌زا به ادرار وارد می‌شوند و از آنجا به طرف بالا به مثانه می‌روند باعث ایجاد عفونت مثانه می شوند. عفونت مجرای ادرار باعث بروز درد در هنگام ادرار می‌شود. تخلیه ضعیف ادرار از حالب دوگانه می‌تواند خطر بروز عفونت مجرای ادرار را افزایش دهد.

برگشت ادراری

معمولا افرادی که مشکل حالب دوگانه دارند، یک نقص جزئی هم در داخل حالبشان وجود دارد که باعث بروز مشکل برگشت ادرار در آنان می‌شود. در صورتی که در زمان پر یا خالی شدن مثانه، مقدار کمی از ادرار به داخل کلیه برمی‌گردد شخص به برگشت ادرار مبتلا می باشد.برگشت ادرار باعث افزایش خطر عفونت کلیه خواهد شد. علاوه بر آن، برگشت ادرار یکی دیگر از دلایل ایجاد کننده عفونت مجرای ادرار، در کودکانی که از مشکل حالب دوگانه رنج می‌برند ، می باشد.

درمان

برای درمان این بیماری روش های متفاوتی وجود دارد که عبارتند از :

نفرکتومی

در عمل نفرکتومی، کلیه یا قسمتی از کلیه برداشته می‌شود.با انجام این عمل ، جریان ادرار به داخل حالب اضافی متوقف شده و به دنبال آن مشکل بی‌اختیاری ادرار وجود نخواهد داشت . همچنین احتمال بروز عفونت مجرای ادرار هم کاهش پیدا می‌کند. نفرکتومی برای مواردی که کلیه (یا قسمتی از آن) به درستی توسط حالب دوشاخه تخلیه نمی‌شود، روش بسیار خوبی است.
همچنین از روش نفرکتومی می‌توان برای مواقعی که قسمتی از یک کلیه به خوبی کار می‌کند و کلیه دوم هم سالم است استفاده کرد.

اورتروستومی حالب

در عمل اورتروستومی ، حالب اضافی از نزدیکی مثانه بریده شده و سپس به حالب طبیعی در قسمت تحتانی کلیه دوخته می‌شود. به دنبال آن ادرار از قسمت فوقانی کلیه به شکل عادی تخلیه می‌شود و بافت کلیه نیز به طور کامل حفظ می‌شود. در این روش جراحی احتمال آسیب دیدن حالب تحتانی بسیار کم است اما خطر نشت ادرار به مقدار بسیار کمی وجود دارد.

قرارگیری دوباره حالب

در جریان این عمل جراحی، حالب اضافی از نزدیکی انتهای آن بریده شده و به مثانه دوخته می‌شود.با انجام این کار ادرار به خوبی از کلیه تخلیه شده وفرد دچار برگشت ادرار نمیشود. از آنجا که اندازه حالب در این روش جراحی کوچک می شود ، خطر وقوع برگشت ادراری نیز در آینده کمتر خواهد بود. اگرچه ممکن است این جراحی باعث انسداد حالب شود اما خوشبختانه در این روش مانند روش اورتروستومی حالب، تمام بافت کلیه حفظ خواهد شد.

با وجود اینکه علت بروز و ایجاد این بیماری ناشناخته است اما خوشبختانه روش های درمانی متفاوتی برای این بیماری وجود دارد.