چه زمانی باید برای جراحی مثانه اقدام کرد؟

مثانه یا کیسه ادرار از بافت‎های عضلانی و انعطاف‎پذیر ساخته شده است. این ارگان ادرار را پس از فیلتر شدن توسط کلیه‎ها ذخیره می‎کند تا در زمان مناسب تخلیه صورت گیرد. ممکن است به دلایل مختلفی مانند سرطان مثانه، سیستوسل (افتادگی مثانه) و بی‎اختیاری ادرار (از دست دادن کنترل مثانه) نیاز به جراحی داشته باشد. اصولا جراحی با هدف بازسازی مثانه یا برداشتن کل ساختار آن انجام می‎شود.

جالب است بدانید که سرطان مثانه ششمین سرطان شایع در جهان و سومین سرطان شایع در مردان است. اصولا جراحی مثانه بخشی از برنامه درمانی سرطان مثانه است. رادیکال سیستکتومی، روشی که در آن کل مثانه برداشته می‎شود، نوعی از جراحی مثانه است که برای درمان سرطان مثانه مهاجم به عضله استفاده می‎شود. در ادامه به جزئیات بیشتری از سایر انواع جراحی مثانه اشاره خواهیم کرد.

جراحی مثانه باید توسط کدام متخصص انجام شود؟

اصولا انواع جراحی مثانه توسط پزشک متخصص اورولوژی یا اورولوژیست انجام می‎شود. متخصصین اورولوژی روی تشخیص و درمان مشکلات مجاری ادراری زنان و مردان تسلط کامل دارند. با این وجود، اگر لازم باشد با جراح عمومی نیز مشورت می‎کنند.

انواع جراحی مثانه

جراحی ترمیم اکستروفی مثانه

اکستروفی مثانه یک نقص مادرزادی نادر است که در آن مثانه در خارج از بدن جنین رشد می‎کند. به‎همین‎دلیل، مثانه نمی‎تواند ادرار را نگه دارد یا عملکرد طبیعی داشته باشد و معمولا منجر به نشت ادرار (بی‎اختیاری ادرار) می‎شود. با انجام جراحی ترمیمی جراح می‎تواند مثانه و شکم را ببندد و مجرای ادراری و اندام‎های جنسی خارجی را ترمیم کند.

جراحی ترمیم افتادگی مثانه

در سیستوسل شدید (افتادگی شدید مثانه) ممکن است نیاز به ترمیم مثانه باشد. در این نوع جراحی مثانه، یک برش در دیواره واژن ایجاد و بافتی که مثانه را از واژن جدا می‎کند ترمیم می‎شود. البته جراح  ممکن است از بافت های مصنوعی یا مش ساخته‎شده از مواد مصنوعی یا بیولوژیکی برای افزایش حمایت از واژن و رفع افتادگی مثانه نیز استفاده کند.

انحراف ادراری با ایجاد استومای روی شکم

معمولا این جراحی بازسازی مثانه برای افرادی‎که مثانه خود را از دست داده‎اند انجام می‎شود. در این روش، بخشی از روده شما برداشته شده و دوباره به حالب‎ها متصل می‎شود. این کار ادرار را از کلیه‌ها به یک سوراخ در نزدیکی ناف شما (اِستوما) هدایت می‌کند. در نهایت یک کیسه سبک و ضدنشت برای جمع‎آوری ادرار به اِستوما متصل می‎شود. هر بار در صورت نیاز می‎توان کیسه را خالی کرد.

ایجاد فضای ذخیره سازی جدید به جای مثانه (نئوبلادر)

در جراحی نئوبلار، گاهی بخشی از روده می‎تواند به یک کیسه کوچک یا یک مثانه جدید بزرگتر تبدیل شود. در واقع از این بعد این ساختار جدید در حفره لگن به جای مثانه قرار می‎گیرد و ادرار را ذخیره می‎کند. وجود دریچه روی کیسه اجازه می‎دهدکه بی اختیار ادرار نداشته باشید ولی در طول شبانه روز باید در فواصل زمانی منظم با کاتتر یا سوند موقت ادرار جمع شده در آن را تخلیه کنید. بعد از چند سال ممکن است شما قادر باشید بدون استفاده از سوند ، ادرار را به طور طبیعی با افزایش فشار داخل شکم تخلیه نمایید.

انواع روش‎های جراحی مثانه برای درمان سرطان

در حال حاضر، سرطان مثانه شایع‎ترین دلیل انجام عمل جراحی مثانه است. اصولا بسته به مرحله و پیشرفت سرطان مثانه، جراحی می‎تواند همراه با سایر روش‎های درمانی مانند شیمی‎درمانی یا پرتودرمانی مورد استفاده قرار گیرد. برای درمان سرطان مثانه، انواع مختلفی از روش‎های زیر ممکن است انجام شوند:

رادیکال سیستکتومی (Radical cystectomy):

این نوع جراحی مثانه با هدف برداشتن کامل مثانه انجام می‎شود. برای انجام آن برشی در شکم شما ایجاد می‌شود و مثانه و اندام‌های مجاور به‏دقت بررسی می‌شوند تا میزان گسترش سرطان به ساختارها و اندام‌های مجاور مشخص شود. در نهایت مثانه همراه با سایر اندام‎های آسیب‎دیده برداشته می‎شود. در مردان به‎دلیل قرار گرفتن مثانه در نزدیکی غده پروستات، اغلب این کار شامل برداشتن غده پروستات نیز می‎شود. برای زنان، این جراحی اغلب به معنای برداشتن رحم و تخمدان‎ها همراه با مثانه است. غدد لنفاوی آلوده نیز ممکن است در مردان و زنان برداشته شوند.

پارشیال سیستکتومی :

هدف از انجام این جراحی مثانه صرفا برداشتن بخشی از بافت مثانه است. دقیقا برخلاف رادیکال سیستکتومی که کل مثانه تخلیه می‎شود. پارشیال سیستکتومی ممکن است برای افرادی انجام شود که تومور درجه پایین و غیرتهاجمی دارند و این تومور محدود به ساختار مثانه است. ازآنجایی‎که تنها بخشی از مثانه برداشته می‌شود، پس از بهبودی از این جراحی می‌توان به طور معمول ادرار کرد. به طور کلی، این روش اندازه مثانه را کاهش می‎دهد اما بخش قابل توجهی از آن را حفظ می‎کند.

جراحی تومور مثانه از طریق مجرای ادرار (TURBT):

در این روش جراحی مثانه یک سیستوسکوپ (لوله‎ای نازک که در سر آن دوربین است) از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‎شود. سپس از ابزاری مجهز به یک حلقه سیم کوچک برای حذف یا سوزاندن تومور با برق پرانرژی استفاده می‎شود.

عمل جراحی جهت برگرداندن مسیر ادرار از مثانه:

معمولا زمانی‎که مثانه به طور کامل حذف می‎شود، جراح برای هدایت ادرار از روشی جدید برای ذخیره و دفع ادرار استفاده می‎کند. به‎همین‎دلیل، از آن با عنوان تغییر مسیر ادراری (Urinary diversion) نیز یاد می‏شود.

طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، احتمال زنده ماندن بیماران مبتلا به سرطان مثانه تا 10 سال بعد از انجام جراحی حدود 70.4 درصد است.

بیشتر بدانید : جراحی پروتز آلت مردان | آشنایی کامل با این جراحی

آیا همه روش‎های جراحی مثانه نیاز به بستری شدن دارند؟

معمولا اغلب روش‎ها نیاز به 2 تا 4 روز بستری شدن در بیمارستان دارند تا پزشک از عملکرد صحیح سیستم ادراری مطمئن شود. حتما پیش از جراحی در این مورد با جراح صحبت کنید.

نحوه کسب آمادگی برای جراحی

پزشک شما ممکن است توصیه کند که از حدود یک هفته قبل مصرف داروهای زیر را متوقف کنید:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
• داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین، آسپرین و کلوپیدوگرل

زیرا این داروها خطر خونریزی در حین جراحی را افزایش می‎دهند. مصرف برخی از آنتی‎بیوتیک‎ها، داروهای ضدفشار خون و داروهای گیاهی یا مکمل‎ها نیز ممکن است محدود شود. هم‎چنین از شما خواسته می‎شود که سیگار و محصولات تنباکو را کنار بگذارید. زیرا تنباکو روند بهبودی را کند می‎کند و اثربخشی سیستم ایمنی را کاهش می‎دهد.

هیچ دارویی را بدون دستور پزشک خود قطع نکنید. جراح احتمالا توصیه می‎کند که یک روز قبل از جراحی رژیم غذایی خود را تغییر دهید.

نکات قابل توجه بعد از جراحی مثانه

دوران نقاهت بعد از انجام انواع جراحی مثانه حدود 4 تا 8 هفته است. بهتر است حداقل برای چند هفته ورزش نکنید و اجسام سنگین را بلند نکنید. حتما مایعات زیادی دریافت کنید. اگر آب کافی دریافت نکنید، ممکن است به عفونت دستگاه ادراری مبتلا شوید.

پزشک به احتمال زیاد به شما داروهای ضددرد و آنتی‎بیوتیک می‎دهد. حتما به طور کامل آن‌ها را مصرف کنید. درصورتی‎که بعد از جراحی در منزل با علائم زیر مواجه شدید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید:

• احساس درد شدید، به‎خصوص در زمان ادرار کردن
• تب و افزایش دمای بدن به بیش از 38 درجه سانتی‎گراد
• مشاهده خون در ادرار

خطرات و عوارض احتمالی

اصولا تمام جراحی‎ها با خطراتی مانند خونریزی، عفونت و آسیب‏های داخلی همراه هستند و جراحی مثانه نیز از این امر مستثنی نیست. از عوارض جانبی این جراحی می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات گوارشی: معمولا جراحی‎های شکمی مانند جراحی مثانه می‎توانند در عملکرد روده شما اختلال ایجاد کنند. در مورد نحوه رسیدگی به این مشکل با پزشک خود صحبت کنید.
• کاهش قدرت باروری مردان: سرطان مثانه می‎تواند به پروستات شما سرایت کند. بنابراین در طی جراحی مثانه، پروستات شما نیز ممکن است برداشته شود که بر قدرت باروری تاثیر می‎گذارد.
• کاهش قدرت باروری زنان: اگر رحم شما به‎عنوان بخشی از جراحی سرطان مثانه برداشته شود، دیگر نمی‎توانید باردار شوید.
• تغییرات هورمونی: اگر سرطان مثانه به تخمدان‌های شما سرایت کرده است، ممکن است نیاز به برداشتن آن‎ها باشد. در این صورت با یائسگی زودرس مواجه خواهید شد.
• ناتوانی در دفع ادرار: بعد از جراحی مثانه نمی‎توانید خیلی سریع مانند گذشته پیش بروید و لازم است به مدت یک هفته از سونداژ استفاده کنید. در صورت برداشتن مثانه نیز لازم است از این به بعد برای تخلیه کیسه تعبیه‎شده اقدام کنید. ممکن است در این حین با مشکلاتی مانند نشتی ادرار از سوراخ استوما یا حتی عفونت مواجه شوید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر را دارید، حتما برای درمان به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید:

• هماچوری (وجود خون در ادرار). ادرار شما ممکن است به رنگ قرمز، صورتی یا قهوه‎ای تیره دیده شود. بهتر است بدانید که هماچوری شایع‎ترین علامت سرطان مثانه است.
• نیاز فوری به ادرار کردن
• تکرر ادرار
• احساس درد هنگام ادرار کردن
• بروز درد مزمن در قسمت پایین شکم یا کمر

مطمانا اگر با دارودرمانی یا روش‎های دیگر امکان درمان فراهم نشود، پزشک سریعا برای جراحی مثانه اقدام خواهد کرد.

سخن آخر

بنابراین انواع جراحی مثانه وجود دارد که برحسب نوع بیماری و آسیب وارد شده به مثانه ممکن است نیاز به انجام یکی از آن‎ها باشد. توصیه می‎کنیم به‎محض بروز علائم غیرمعمول به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید تا مجبور نشوید به طور کامل بافت مثانه را تخلیه کنید. مطانا حذف این ارگان با عوارض خاص خود همراه است و نیاز به ایجاد تغییرات اساسی در روند زندگی دارد.