تجربه نشت غیرقابل کنترل ادرار می تواند برای بسیاری از افراد یک مسئله شرم آور باشد. بی اختیاری ادرار از دست دادن کنترل مثانه است که معمولاً در افراد مسن و زنانی که زایمان کرده اند یا یائسه شده اند، دیده می شود. عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)، اختلالات کف لگن و بزرگی پروستات از دیگر علل هستند.

بی اختیاری ادرار چیست؟

بی اختیاری ادرار وضعیتی است که زندگی بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. هنگامی که بی اختیاری دارید، ممکن است مشکلات کنترل مثانه و نشت ادرار را تجربه کنید. این نشت اغلب غیر قابل کنترل است و می تواند بر زندگی شما تأثیر منفی بگذارد.

سیستم ادراری از کلیه ها، حالب ها، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است. این اعضا مواد زائد را از بدن فیلتر، ذخیره و حذف می کنند. کلیه های فیلترهای بدن هستند، بدین صورت که مواد زائد توسط کلیه ها از خون خارج می شود و ادرار ایجاد می کند. سپس ادرار از طریق دو لوله نازک به نام حالب به پایین حرکت می کند و به مثانه متصل می شوند. در واقع مثانه، جایی است که ادرار در آن جمع می شود تا زمانی که از بدن خارج شود. هنگامی که مثانه پر می شود، مغز سیگنالی را ارسال می کند که زمان ادرار کردن فرا رسیده است. سپس با باز شدن عضله (اسفنکتر)، ادرار از مثانه خارج و از طریق مجرای ادرار از بدن خارج می شود.

بی اختیاری ادرار زمانی رخ می دهد که عملکرد اجزای سیستم ادراری دچار اختلال گرددد و به درستی عمل نکنند که این عارضه می تواند به دلایل مختلف در طول زندگی فرد اتفاق بیفتد.

بسیاری از مردم بر این باورند که بی اختیاری در پیری طبیعی است و نمی توان آن را درمان کرد، اما باید توجه داشت که با اینکه خطر بی اختیاری با افزایش سن افزایش می یابد، درمان هایی نیز وجود دارد که به فرد در مدیریت و درمان این وضعیت کمک می کند.

انواع مختلف بی اختیاری ادرار چیست؟

انواع مختلفی از بی اختیاری وجود دارد. این انواع علل، ویژگی ها و محرک های مختلفی برای نشت ادرار دارند. دانستن نوع بی اختیاری اغلب بخش مهمی از برنامه تشخیص و درمان بی اختیاری است.

انواع بی اختیاری عبارتند از:

• بی اختیاری فوری: این نوع بی اختیاری با نیاز شدید به دفع ادرار مشخص می شود. اغلب این وضعیت خیلی سریع اتفاق می افتد که نمی توانید به توالت بروید و در نهایت ادرارتان نشت می کند. بی اختیاری فوری می تواند ناشی از عارضه ای به نام مثانه بیش فعال (OAB) باشد . ممکن است به دلایل مختلفی مانند ضعف عضلات لگن، آسیب عصبی، عفونت، سطوح پایین استروژن پس از یائسگی یا وزن زیاد بدن، به مثانه بیش فعال مبتلا شوید. برخی از داروها و نوشیدنی ها مانند الکل و کافئین نیز می توانند باعث OAB شوند.
• بی اختیاری استرسی: هنگامی که در حین فعالیت ادرار نشت می کند، اغلب بی اختیاری استرسی است. در این نوع بی اختیاری، عضلات کف لگن ضعیف هستند و دیگر آنطور که باید از اندام های لگن حمایت نمی کنند. برای بسیاری از افراد، مشکلات نشت زمانی اتفاق می افتد که می خندند، سرفه می کنند، عطسه می کنند، می دوند، می پرند یا وسایل را بلند می کنند. بدون حمایت از عضلات قوی لگن، احتمال نشت ادرار بیشتر است. زنانی که زایمان کرده اند بیشتر در معرض خطر بی اختیاری استرسی هستند. مردانی که جراحی پروستات انجام داده اند نیز ممکن است دچار بی اختیاری استرسی شوند.
• بی اختیاری سرریز: اگر هر بار که ادرار می کنید مثانه شما به طور کامل خالی نمی شود، ممکن است به بی اختیاری سرریز مبتلا شوید. مثانه را به عنوان یک آبمیوه در نظر بگیرید. اگر فقط مقداری از آب را از کوزه بیرون بریزید، اما نه همه آن را. در نتیجه باز هم این خطر وجود دارد که هنگام حرکت در اطراف بریزید. افراد مبتلا به بی اختیاری سرریز هرگز مثانه را به طور کامل تخلیه نمی کنند. این نوع بی اختیاری در افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند ام اس، سکته مغزی یا دیابت شایع تر است. همچنین ممکن است در مردان دارای پروستات بزرگ نیز رخ دهد.
• بی اختیاری ترکیبی: این نوع بی اختیاری ترکیبی از چندین مشکل است که همگی منجر به مشکلات نشت ادرار می شود. هنگامی که این نوع بی اختیاری را دارید، ممکن است به بی اختیاری استرسی و مثانه بیش فعال مبتلا باشید.

چه کسانی دچار بی اختیاری ادرار می شوند؟

بی اختیاری ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد. با این حال، در گروه های خاص و در زمان های خاصی از زندگی شایع تر است. بی اختیاری در زنان بسیار بیشتر از مردان است. این عارضه اغلب با بارداری ، زایمان و یائسگی مرتبط است . هر یک از این عوامل می تواند باعث شود که عضلات حمایت کننده لگن زنان به مرور زمان ضعیف شوند.

همچنین افزایش سن نیز احتمال ابتلا به بی اختیاری را افزایش می دهد. ماهیچه‌هایی که از اندام‌های لگن حمایت می‌کنند، می‌توانند با افزایش سن و گذشت زمان ضعیف‌تر شوند و باعث بروز مشکلات نشت شوند.

علت بی اختیاری ادرار چیست؟

دلایل مختلفی می تواند باعث بی اختیاری ادرار شود. این دلایل بسته به زن یا مرد بودن می تواند متفاوت باشد. برخی از این علت ها، بیماری‌های موقتی هستند که معمولاً پس از درمان از بین می‌روند و در این موارد، بی‌اختیاری نیز معمولاً پس از درمان قطع می‌شود. بی اختیاری ادرار می تواند ناشی از شرایط پزشکی طولانی مدت باشد. هنگامی که به دلیل یک بیماری مزمن با مشکلات نشت ادرار مواجه می شوید، معمولاً باید در مدت زمان طولانی تری تحت درمان باشید. البته باید توجه داشت که حتی با درمان این بیماری ها، ممکن است بی اختیاری ادرار درمان نشود که در این صورت باید علائم آن را در طول زمان مدیریت کرد.

علل موقت یا کوتاه مدت بی اختیاری ادراری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عفونت های دستگاه ادراری (UTIs) : عفونت دستگاه ادراری (مثانه، حالب و کلیه ها) می تواند باعث درد شود و نیاز را به دفع بیشتر ادرار افزایش دهد. پس از درمان این عارضه، تمایل به تکرر ادرار معمولا از بین می رود.
• بارداری: در دوران بارداری، رحم فشار بیشتری به مثانه وارد می‌کند که منبسط می‌شود. اکثر زنانی که در دوران بارداری، بی اختیاری را تجربه می کنند، در هفته های پس از زایمان متوجه می شود که بی اختیاری از بین می رود.
• عوارض داروها: بی اختیاری می تواند یکی از عوارض جانبی برخی داروها از جمله دیورتیک ها و داروهای ضد افسردگی باشد.
• مصرف نوشیدنی ها: نوشیدنی‌هایی مانند قهوه و الکل وجود که می‌توانند سبب شوند نیاز بیشتری به ادرار کردن داشته باشید. اگر نوشیدن این نوشیدنی ها را متوقف کنید، نیاز شما به دفع مکرر ادرار معمولا کاهش می یابد.
• یبوست: یبوست مزمن می تواند باعث ایجاد مشکلات کنترل مثانه شود.

علل مزمن یا طولانی مدت بی اختیاری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• اختلالات کف لگن: مشکل در عضلات کف لگن می تواند بر عملکرد اندام های شما از جمله مثانه تأثیر بگذارد.
• سکته مغزی: سکته مغزی می تواند باعث اختلال در سیستم عصبی و در نتیجه دستگاه ادراری گردد.
• دیابت: وقتی دیابت دارید، بدن ادرار بیشتری تولید می کند. این افزایش مقدار ادرار می تواند باعث مشکلات نشت شود. علاوه بر این، آسیب عصب های محیطی در اثر دیابت می تواند بر عملکرد مثانه تأثیر بگذارد.
• یائسگی: در زمان یائسگی، سطح هورمون ها به سرعت تغییر می کند و عضلات کف لگن نیز ضعیف تر می شوند.
• بیماری ام اس MS: اگر مبتلا به ام اس هستید، ممکن است کنترل مثانه خود را از دست بدهید که منجر به مشکلات نشت ادرار می شود.
• بزرگی پروستات: زمانی که پروستات بزرگتر از حد طبیعی باشد که به آن هایپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH می گویند، می تواند مشکلاتی را در کنترل مثانه ایجاد کند.
• بعد از جراحی سرطان پروستات : در طی جراحی سرطان پروستات، عضله اسفنکتر گاهی اوقات ممکن است آسیب ببیند و منجر به بی اختیاری استرسی شود.

علائم بی اختیاری ادرار چیست؟

علامت اصلی بی اختیاری ادرار، نشت ادرار است. این علامت می تواند یک چکیدن مداوم ادرار یا تجربه گاه به گاه نشت باشد. اگر بی اختیاری ادرار دارید، ممکن است مقدار زیادی یا مقدار کمی ادرار به دلایل مختلف نشت کند. به طور کلی ممکن است شما با علائم نشت ادرار در شرایط زیر مواجه شوید:

• ورزش.
• سرفه.
• خنده.
• عطسه.
• میل به ادرار کردن دارید، اما نمی توانید به موقع خود را به توالت برسانید.
• برای ادرار کردن ( شب ادراری ) باید نیمه شب از خواب بیدار شوید .

نحوه تشخیص بی اختیاری ادرار

پزشک اورولوژی با بررسی شرح حال و علائم بیمار و همچنین سابقه پزشکی وی، الگوی نشت ادرار و نوع بی اختیاری را تشخیص می دهد. همچنین پزشک ممکن است چندین آزمایش خاص را برای تشخیص بی اختیاری تجویز نماید، از جمله:

• معاینه فیزیکی: پزشک معمولاً در مراحل اولیه تشخیص، معاینه فیزیکی انجام می دهد. در طول این معاینه، پزشک به دنبال هر دلیل فیزیکی که می تواند باعث بی اختیاری بیمار شود، می گردد. این معاینه می تواند شامل انجام معاینه لگن در صورتی که زن هستید یا بررسی اندازه پروستات در مردان باشد.
• آزمایش ادرار: ممکن است پزشک آزمایش ادرار را برای تشخیص عفونت یا وجود خون در ادرار تجویز نماید.
• سونوگرافی مثانه : سونوگرافی یک آزمایش بدون درد است که در آن از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از اندام های داخلی استفاده می کنند. پزشک با این تست تصویربرداری به ارزیابی توانایی تخلیه مثانه می پردازد.
• تست استرس: در طول این آزمایش، پزشک از شما می‌خواهد سرفه کنید تا ببیند آیا ادرار نشت می‌کند یا خیر. اگر در حین فعالیت‌های دیگر، مانند دویدن یا پریدن، متوجه نشت شده‌اید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که این اقدامات را تکرار کنید تا ببیند آیا مشکل نشت ادرار دارید یا خیر.
• سیستوسکوپی: سیستوسکوپ یک لوله انعطاف پذیر نازک با یک دوربین در انتهای آن است که می تواند به مجرای ادرار و مثانه وارد شود تا داخل دستگاه ادراری را از نزدیک ببیند. این ابزار به پزشک اجازه می دهد تا جزئیات زیادی را در داخل بدن مشاهده کند.
• تست یورودینامیک: این آزمایش شامل چندین آزمایش است که توانایی مثانه را در ذخیره سازی و نگهداری ادرار و همچنین عملکرد عضله اسفنکتر مجرای ادرار را ارزیابی و بررسی می کند.

مهم است بدانید که بی اختیاری ادرار قابل درمان است. بسیاری از مردم به اشتباه بر این باورند که با افزایش سن به این عارضه مبتلا می شوند و مسئله ای اجتناب ناپذیر است. اگر متوجه شدید که بی اختیاری ادراری فعالیت های روزانه شما را مختل می کند، به پزشک جهت درمان و مشاوره مراجعه نمایید.

درمان بی اختیاری ادرار

پزشک اورولوژی با تشخیص نوع بی اختیاری ادرار و علت ایجاد آن، روش درمان را برای بیمار توصیه می نماید. سه نوع درمان اصلی برای بی اختیاری ادرار وجود دارد، درمان دارویی، تغییر سبک و شیوه زندگی و جراحی.

1)درمان دارویی بی اختیاری ادرار

داروهای زیادی وجود دارند که می توانند نشت را کاهش دهند. برخی از این داروها انقباضات عضلانی را که باعث مشکلات مثانه بیش فعال می شود، را تثبیت می کند. سایر داروها در واقع برعکس عمل می کنند، بدین صورت که عضلات را برای تخلیه کامل مثانه شل می کند. همچنین درمان‌های جایگزین هورمونی (اغلب شامل جایگزینی استروژنی است که در دوران یائسگی کاهش یافته است) ممکن است به بازیابی عملکرد طبیعی مثانه کمک کند.

اغلب، پزشک شما را با دوز کم دارو شروع می کند و سپس آن را به آرامی افزایش می دهد. این کار برای کاهش خطر عوارض جانبی و پیگیری میزان عملکرد دارو برای درمان بی اختیاری شما انجام می شود.

2)تغییر سبک و شیوه زندگی

گاهی اوقات، تغییرات در زندگی روزمره ایجاد می شود که در واقع می تواند به درمان بی اختیاری ادرار کمک کند. این تغییرات می تواند شامل تمریناتی برای تقویت عضلات کف لگن و همچنین تغییر در رژیم غذایی باشد. برخی از افراد با ایجاد این تغییرات در خانه، متوجه پیشرفت می شوند و نیازی به درمان اضافی ندارند.

تغییرات سبک زندگی برای کمک به بهبود بی اختیاری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مثانه خود را طبق یک برنامه منظم خالی کنید.
• قبل از فعالیت بدنی مثانه خود را خالی کنید. اگر قصد دارید ورزش کنید یا فعالیت بدنی انجام دهید، برای جلوگیری از نشت ادرار، قبل از شروع فعالیت، مثانه خود را خالی کنید.
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین.
• انجام منظم تمرینات کگل برای کمک به تقویت عضلات کف لگن.
• از نوشیدن کافئین یا مایعات زیاد قبل از شروع فعالیت خودداری کنید. اگر در شب دچار تکرر ادرار و نشت می‌شوید، قبل از خواب از نوشیدن نوشیدنی خودداری کنید.
• تمرین مثانه برای کمک به طولانی کردن مدت زمان بین هر بار رفتن به دستشویی که هدف از انجام این کار افزایش قدرت مثانه است.
• حفظ وزن سالم؛ داشتن اضافه وزن می تواند یکی از دلایل بی اختیاری باشد. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش، می توانید خطر بی اختیاری ادرار را کاهش دهید.

3)جراحی برای درمان بی اختیاری ادراری

اگر سایر روش های درمانی غیر تهاجمی در درمان بی اختیاری، موثر واقع نشود، چندین روش وجود دارد که پزشک ممکن است توصیه نماید. این روش ها از تزریق های ساده تا جراحی های پیچیده تر را شامل می شود. پزشک اورولوژی بهترین روش درمانی را بر اساس نوع بی اختیاری و علائم آن انتخاب می نماید. روش های درمان بی اختیاری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تزریق عوامل حجیم کننده به مثانه از طریق سیستوسکوپ: این گزینه درمانی تزریقی است که معمولاً در زنان مبتلا به بی اختیاری استرسی استفاده می شود. یک ماده دائمی به پوشش مجرای ادرار شما تزریق می شود تا به افزایش اندازه پوشش مجرای ادرار کمک کند.
• تزریق بوتاکس به عضله مثانه: ممکن است بوتاکس را به عنوان یک درمان زیبایی در نظر بگیرید، اما می‌توان از آن برای شل کردن عضلات بدن نیز استفاده کرد. پزشک ممکن است بوتاکس را به مثانه تزریق کند تا به شل شدن عضلات کمک کند. این درمان دائمی نیست و به مرور زمان باید تکرار شود.
• تحریک عصبی: ضربان‌سازهایی که اعصاب مثانه را برای بهبود کنترل تحریک می‌کنند، می‌توانند کاشته شوند. علاوه بر این، یک عصب نزدیک مچ پا می تواند برای دستیابی به کنترل بهتر مثانه تحریک شود.
• روش‌های اسلینگ: روش‌هایی برای درمان بی‌اختیاری برای مردان و زنان وجود دارد. در زنان، معمولاً از یک ماده مصنوعی یا نواری از بافت خود برای حمایت از کانال مجرای ادرار استفاده می‌شود.
• اسفنکتر مصنوعی مجرای ادرار: وسیله ای است که در مردان مبتلا به بی اختیاری استرسی استفاده می شود و برای بستن مجرای ادرار در هنگام عدم ادرار در بدن قرار می گیرد. این روش معمولاً برای نشت پس از جراحی سرطان پروستات استفاده می شود.

سخن پایانی

صحبت در مورد عادات دستشویی رفتن می تواند خجالت آور باشد. با این حال، این خجالت نباید شما را از درمان بی اختیاری باز دارد. اغلب پزشک می تواند با تشخیص علت بی اختیاری ادرار، به کنترل مثانه و بهبود عملکرد آن کمک کند. بنابراین به هنگام مشاهده علائم بی اختیاری به دور از هرگونه احساس خجالت و شرمندگی به پزشک مراجعه و با وی مشورت نمایید. پزشک با بررسی شرح حال، علائم و همچنین سابقه پزشکی بیمار، بهترین روش درمانی را بر اساس نوع و علت بی اختیاری تجویز می نماید.