کلیه نابجای لگنی (اکتوپیک)

کلیه نابجای لگنی یا همان اكتوپيك عارضه‌ای نادر است که در آن بیمار از هنگام تولد یکی از کلیه‌هایش پایین تر از جایگاه نرمال و در لگن قرار دارد و رشد می‌کند. معمولا فرد سال‌ها این موضوع را تشخیص نمی‌دهد و اگر فعالیت کلیه‌ها به خوبی باشدمشکلی برای فرد به وجود نمی‌آید.

کلیه

هر انسان بصورت طبیعی دارای دو کلیه می‌باشد. کلیه‌ها اندام‌هایی لوبیایی شکل هستند که نقش بزرگی در سیستم ادراری بدن ایفا می‌کنند.اندازه هر کلیه تقریباً به بزرگی یک مشت بسته است. هر کلیه تقریباً در وسط پشت بدن و دقیقاً زیر قفسه سینه در کنار ستون فقرات قرار دارد. کلیه نابجای لگنی  نقصی مادرزادی است که در اثر آن کلیه در زیر، بالا و یا در سمت مخالف محل نرمال کلیه قرار دارد.

کلیه نابجای لگنی (اکتوپیک)

فردی که به کلیه نابجای لگنی دچار است ممکن است از قرار داشتن کلیه خود در محل غیرطبیعی هیچ اطلاعی نداشته باشد زیرا این بیماری معمولا علائمی در بدن ایجاد نمی‌کند. بسیاری از بیماران دچار این بیماری برحسب تصادف و هنگام انجام آزمایش برای تشخیص دیگر بیماری‌ها متوجه این عارضه می‌شوند. متخصص ممکن است کلیه نابجای لگنی را پس از حس کردن توده در شکم در حین معاینه فیزیکی تشخیص دهد. ممکن است کلیه نابجا با درد شکمی و مشکلات ادراری همراه باشد.

علل ایجاد کلیه اکتوپیک

کلیه نوزادان در دوران رشد جنین ابتدا به شکل جوانه‌هایی داخل لگن یعنی استخوان کاسه‌ای شکلی نزدیک مثانه ایجاد می‌شود که ستون فقرات و همچنین اندام‌های تناسلی، ادراری و گوارشی را نگه می‌دارد. کلیه‌ها به تدریج به سمت موقعیت اصلی خود در پشت بدن نزدیک قفسه سینه حرکت می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است یکی از کلیه‌ها در لگن باقی بماند یا حرکت آن قبل از رسیدن به محل اصلی متوقف ‌شود. در بعضی موارد کلیه بالاتر از جایگاه طبیعی قرار می‌گیرد. به ندرت پیش می‌آید که هر دو کلیه در محل نامناسب قرار بگیرند.

بیشتر کلیه‌ها به سمت قفسه سینه حرکت می‌کنند، اما ممکن است که یک کلیه در عرض به گونه‌ای حرکت کند که هر دو کلیه در یک سمت بدن قرار ‌گیرند. در این حالت دو کلیه غالباً با هم رشد می‌کنند و به هم جوش می‌خورند و یکی می‌شوند.

عوامل‌های زیر باعث کلیه نابجای لگنی می‌شود:

• نامناسب رشد کردن کلیه
• وجود نقص در بافت کلیه
• ناهنجاری‌های ژنتیکی
• بیمار بودن مادر
• قرار گرفتن مادر در معرض عامل‌هایی چون مواد شیمیایی یا داروها

عوارض

از عوارض احتمالی عدم درمان کلیه نابجای لگنی یا کلیه اکتوپیک می‌توان به مشکل در تخلیه ادرار اشاره کرد. ادرار گاهی از مثانه به عقب به سمت کلیه‌ها برمی‌گردد و عارضه‌ای به نام برگشت ادراری به وجود می‌آید.

از دیگر مشکلاتی که این عارضه می‌تواند به وجود آورد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت: تکرر ادرار یا درد و سوزش در هنگام ادرار، شکم درد، تب و لرز، تغییر رنگ و عدم شفافیت ادرار یا بوی بد ادرار از علائم عفونت مجرای ادراری محسوب می‌شود.
• سنگ: زمانی که ادرار مدتی طولانی در مجاری ادراری باقی بماند، احتمال تشکیل شدن سنگ افزایش پیدا می‌کند. درد شدید کمر، پهلو یا لگن، وجود خون در ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار از علائم سنگ ادراری محسوب می‌شود.
• آسیب کلیه: اگر ادرار تا کلیه به عقب برگردد، کلیه آسیب می‌بیند. در نتیجه کلیه نمی‌تواند مواد زائد و آب اضافی را از خون تصفیه کند. اگر مشکل نابجایی کلیه یک‌طرفه باشد و فقط یک کلیه در محل نامناسب باشد، حتی اگر کلیه‌ی درگیر هیچ عملکردی نداشته باشد، مشکل نارسایی کلیه پیش نمی‌آید.
• صدمه دیدن کلیه: اگر کلیه نابجای لگنی در پایین شکم یا لگن باشد، در برابر صدمه و ضربه دیدن آسیب‌پذیرتر خواهد بود. بیماران دچار مشکل کلیه نابجای لگنی باید در شرکت ورزش‌های تماسی پربرخورد از محافظ استفاده کنند و مراقب باشند.

تشخیص کلیه نابجای لگنی

پزشک مشکل کلیه نابجای لگنی را با استفاده از یک یا چند آزمایش‌ تصویربرداری تشخیص می‌دهد که شامل موارد زیر می‌شود:

• سونوگرافی
• پیلوگرافی داخل وریدی
• سیستویورتروگرافی تخلیه‌ای: (نوعی رادیوگرافی از مثانه و مجراری ادراری است که در زمان پر بودن مثانه و حین ادرار کردن انجام می‌شود. مثانه و پیشابراه با ماده حاجب پر می‌شود تا ساختارها به وضوح درعکس دیده شود و پس از عکس‌برداری نحوه عملکرد مثانه و دیگر بخش‌ها بررسی می‌شود.)
• ام آر آی (MRI)
• و…

همچنین آزمایش خون نیز علاوه بر آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی عملکرد کلیه صورت می‌گیرد. البته نتایج آزمایش‌های خون بیماران دارای کلیه نابجای لگنی، حتی اگر کلیه به شدت آسیب دیده باشد، تقریباً همیشه طبیعی است، زیرا کلیه دوم عموماً عملکرد خوب و مناسبی دارد.

درمان

اگر عملکرد دستگاه ادراری خوب و مناسب باشد و پزشک انسدادی در مجرای ادراری پیدا نکند، نیازی به درمان کلیه نابجای لگنی نخواهد بود. البته بیمار باید تحت نظر متخصص باشد تا وجود هر گونه تغییر به سرعت تشخیص داده شود. اما اگر انسداد در آزمایش مشخص شود، عمل جراحی باید به منظور اصلاح موقعیت کلیه و تسهیل در فرآیند تخلیه ادرار صورت گیرد. جراح برای درمان مشکل برگشت ادراری حالب را مجدداً به مثانه متصل می‌کند تا ادرار دیگر وارد کلیه نشود.

اگر آسیب‌دیدگی کلیه شدید شده باشد، جراحی برداشتن کلیه ضرورت بیشتری پیدا می‌کند. اگر کلیه دوم دارای عملکرد مناسب باشد، برداشتن یک کلیه مشکلی را در بدن ایجاد نمی‌کند. بسیاری از افراد یک کلیه خود را برای پیوند به بیماران اهدا می‌کنند و پس از آن بدون مشکل به زندگی خود ادامه می‌دهند. بعضی نوزادان نیز با فقط یک کلیه متولد می‌شوند که سال‌های سال بدون این که متوجه نداشتن یک کلیه شوند، به سلامت زندگی می‌کنند. اگرمشکل کلیه نابجای لگنی تشخیص داده شود و درمان مناسب در صورت لزوم انجام شود، این ناهنجاری هیچ عارضه جدی و بلندمدتی را ایجاد نمی‌کند.