سنگ شکن کلیه و انواع آن

سنگ کلیه چیست؟

سنگ‌های کلیه رسوبات سختی هستند که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. ایجاد این سنگ‌ها علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند. اگرچه حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود.راه هایی برای دفع و از بین بردن سنگ کلیه ها وجود دارد که بستکی به اندازه و نوع سنگ دارد که یکی از این روش ها سنگ شکنی می باشد که در این مقاله راجب روش سنگ شکنی توضیح داده ایم.

سنگ شکن چیست؟

سنگ شکنی یک روش غیرتهاجمی برای درمان سنگهای کلیه و حالب می باشد.امواج ضربه ای توسط دستگاه سنگ شکنی تولید شده از پوست و بافت عبور کرده و به سنگ داخل کلیه رسیده و موجب می شوند که سنگ به قطعات کوچکتر شکسته شود. طی چند هفته متعاقب سنگ شکنی این قطعات خرد شده از طریق حالب و مثانه از بدن خارج می شوند.

انواع سنگ شکنی:

اگر سنگ کلیه شما خیلی بزرگ باشد (با قطر حدود ۶-۷ میلی متر)، ممکن است لازم باشد که با سنگ شکن درمان شوند :

۱) سنگ شکن کلیه ESWL

سنگ شکن کلیه ESWL با امواج صوتی سنگ را خرد نموده و آن را به قطعات ریز قابل دفع از کلیه تبدیل می کند که معمولا برای سنگ کلیه و فوقانی حالب استفاده می¬ شود. این روش شایع ترین درمان غیر دارویی سنگ کلیه است. در صورت تشخیص پزشک به استفاده از درمان های غیر دارویی، این روش شایع ترین نوع درمان غیر دارویی است. اندازه سنگ نیز در انتخاب روش نقش دارد.

۲) سنگ شکن کلیه و حالب با اندوسکوپ از طریق مجرا

در روش سنگ شکن کلیه با اندوسکوپی از طریق مجرا یک دستگاه باریک مخصوص وارد مثانه می شود و سپس مکان سنگ داخل حالب (در موارد استفاده از دستگاه غیر منعطف) و یا کلیه (در موارد استفاده از دستگاه فلکسیبل) را پیدا می کنند که به این کار یوتروسکوپی یا نفروسکوپی رتروگید می گویند. در این نوع سنگ شکن، برای خرد کردن سنگ از طریق دستگاه اندوسکوپ، چکش پنوماتیک یا اشعه لیزر هلیوم استفاده می شود. در این روش سنگ ها به قطعات بسیار کوچکتر تبدیل می شود تا بتواند از طریق مجاری ادراری دفع شود.

۳)نفرولیتوتومی پوستی (PCNL)

در این روش از طریق یک برش کوچک در پشت بیمار به کلیه دسترسی پیدا می کنند. سپس با دستگاه نفروسکوپ وارد کلیه شده و محل سنگ را پیدا می کنند. بقیه ابزارها از طریق نفروسکوپ وارد می¬ شود. در این روش جراح سنگ را دیده و با چکش پنوماتیک می شکند و سپس خرده سنگ ها را از طریق همان مسیر از بدن خارج می¬کند. این روش اغلب نیاز به بیهوشی عمومی دارد و لذا بیمار در این روش به مدت ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری می شود. بعد از آن به مدت یک هفته هم احتمالا نیاز به استراحت دارید.

سنگ شکنی برای چه کسانی مناسب نیست؟

• سنگ شکن گزینه مناسبی برای سنگ‌‌‌‌های بیش ازدو تا دو نیم سانتیمتر( در پل تحتانی کلیه بیش از یک سانتیمتر) نیست.
• همچنین افراد چاق و یا بیماران با ناهنجاری‌‌‌‌های سیستم ادراری گزینه مناسبی برای سنگ شکن نمی‌باشند.
• به دلیل اثر سوء سنگ شکن برون اندامی بر سیستم شنوایی جنین، انجام آن در خانم باردار ممنوع است.
• همچنین انجام سنگ شکن برون اندامی در بیماران با اختلالات انعقادی، انوریسم بزرگ شکمی و عفونت منتشر سیستم ادراری ممنوع است
• در صورت نیاز، بررسی آزمایشگاهی شامل سنجش BUN/Cr/CBC، تست‌‌‌‌های انعقادی، آزمایش ساده و کشت ادرار و نوار قلب (در افراد مسن) قبل از سنگ شکن انجام می‌شود.

عوارض احتمالی سنگ شکنی

سنگ شکنی با دستگاه در بیشتر موارد بی خطر است ولی موارد زیر ممکن است اتفاق بیافتد:
۱- درد و خونریزی: که گاهی نیاز به بستری شدن و تزریق خون دارد.
۲- عفونت کلیه و مجاری ادراری
۳- ایجاد انسداد در مسیر ادراری به وسیله سنگ های شکسته شده
۴- باقی ماندن قسمتی از سنگ در بدن و نیاز به انجام سایر اقدامات درمانی
۵- ایجاد زخم در معده یا روده کوچک (بسیار نادر)
۶- وقوع مشکلاتی در عملکرد کلیه، پس از انجام سنگ شکنی

آمادگی قبل از سنگ شکنی

• شب قبل از سنگ شکنی یک شیشه روغن کرچک یا ۴ عدد قرص بیزاکودیل همراه با ۴ عدد قرص دایمتیکون میل شود.
• شام قبل از روغن کرچک باید سوپ ساده باشد.
• از روز قبل از سنگ شکنی مصرف شیر، حبوبات، سبزیجات و غذاهای نفاخ ممنوع میباشد.
• از ساعت ۱۰ شب قبل از سنگ شکنی فقط مایعات سبک مانند چای یا آب قند میل کنید.
• صبح روز سنگ شکنی و قبل از مراجعه از خوردن چای و صبحانه خودداری نمائید و ناشتا مراجعه کنید.
• یک ساعت قبل از نوبت بایستی در بخش سنگ شکنی حاضر باشید.
• حین سنگ شکن در صورت وجود درد از دارو های مسکن و در مورد کودکان از بیهوشیاستفاده می شود
• در صورت بارداری، سابقه بیماری قلبی، فشار خون، قند، صرع، حساسیت، آسم ومصرف دارو حتماً مسئول بخش سنگ شکنی را مطلع نماید.
• اگر در ناحیه پشت و پهلو و جلو شکم در سمت مبتلا به سنگ موهای زائد وجوددارد روز قبل از مراجعه برای سنگ شکنی موهای این نواحی را پاک کنید
• در سایر موارد همه دارو های مربوط به بیماری قلبی، فشار خون و آسم و غیره را حتماًصبح روز سنگ شکنی همراه با مقدار اندکی آب میل کنید.

مراقبت های پس از سنگ شکنی

• ۲۴ ساعت اول پس از سنگ شکنی را استراحت نمایید و از روز دوم می توانید فعالیت های عادی خود را از سر بگیرید.
• مدت ۴-۳ روز پس از سنگ شکنی وجود خون در ادرار طبیعی است فقط باید مایعات بیشتری مصرف کنید.
• داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف نمایید.
• وقوع تهوع و استفراغ پس از سنگ شکنی طبیعی است (بدلیل دفع خرده سنگ ها) ولی پس از چند ساعت بهبود خواهد یافت.
• حداقل به میزان ۵/۱ لیتر آب و مایعات (چای کم رنگ، آب میوه و …) مصرف کنید.
• همراه با نوشیدن مایعات زیاد ورزش های سبک، طناب زدن، پیاده روی و …. می تواند به دفع سنگ های شکسته شده کمک نمایند.
• کبودی و خون مردگی در ناحیه انجام سنگ شکنی (شکم و کمر) ممکن است اتفاق بیفتد که معمولاً خودبخود برطرف خواهد شد.
• دو روز پس از سنگ شکنی با انجام سونوگرافی از کلیه ها و مجاری ادراری و آزمایش خون بایستی برای ویزیت به درمانگاه همین مرکز مراجعه نمایید.
• دو هفته پس از جلسه سنگ شکنی نیز می بایستی با سونوگرافی و آزمایش جدید برای بررسی اثربخشی درمان مراجعه نمایید.