ویروس HPV یا پاپیلومای انسانی چیست؟ علائم، عوارض و راه‌های درمان

ویروس HPV یا پاپیلومای انسانی را می‌توان به‌عنوان یکی از شایع‌ترین ویروس‌های شناخته شده در جهان هستی دانست که تقریباً تمامی افراد در یک دوره از زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند. اگرچه این ویروس در 90 درصد مواقع به‌صورت خود به خودی و توسط سیستم ایمنی از بین می‌رود، اما ممکن است در گروهی از افراد منجر به بروز عوارض مختلفی نظیر زگیل تناسلی و سرطان شود.

این در حالی است که برخی از عوارض HPV، می‌تواند 10 الی 20 سال بعد از ابتلا خود را نشان دهد. همین عامل سبب می‌شود تا بیشتر افراد از آن بی اطلاع بوده یا نتوانند در زمان لازم، اقدامات موردنیاز و پیشگیرانه را انجام دهند. با این حال آگاهی شما از ویروس HPV می‌تواند تا حدود زیادی در بهبود سبک زندگی و اقدامات پیشگیرانه برای آن مؤثر باشد.

ما در ادامه این مقاله سعی داریم تا مرور واضحی بر روی ماهیت و البته علائم HPV داشته باشیم. افزون بر این موارد HPV در مردان و زنان را به‌خوبی بررسی کرده و روش‌های درمان آن را نیز خدمت شما بیان می‌کنم. لذا اگر بابت این ویروس یا زگیل‌های تناسلی ناشی از آن نگران هستید، حتماً ما را تا انتهای این مقاله همراهی فرمایید.  

معرفی ویروس HPV یا پاپیلومای انسانی

ویروس HPV (Human Papillomavirus) یا پاپیلومای انسانی، یکی از شایع‌ترین عفونت مقاربتی است که بیش از 90 درصد انسان‌ها در طول دوره زندگی‌شان به آن دچار می‌شوند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، تنها در سال 2018، حدود 43 میلیون مبتلا به HPV در آمریکا وجود داشته است که اغلب آن‌ها نوجوانان و جوانان بوده‌اند. در همان سال هم 13 میلیون مبتلای جدید شناسایی شده بودند.

این مورد می‌تواند نشان‌دهنده میزان شیوع آن در سطح جهان باشد. در حال حاضر بیش از 100 گونه مختلف از ویروس HPV شناخته شده است که 60 گونه آن‌ها قابلیت ایجاد زگیل بر روی بدن را دارند. در این میان 40 گونه صرفاً در نواحی تناسلی منجر به زگیل می‌شوند که به آنها زگیل‌های تناسلی گفته می‌شود. نکته قابل توجه این است که بیشتر این زگیل‌ها بی‌خطر بوده و عموماً با روش‌های درمانی یا بعد از مدت مشخصی از بین می‌روند.

از جمله این گونه‌ها می‌توان به HPV نوع 6 و 11 اشاره کرد تنها زگیل‌های تناسلی بی‌خطر را ایجاد می‌کنند. اما گروهی از این ویروس‌ها مانند گونه 16 و 18 پرخطر بوده و عامل بیش از 70 درصد سرطان‌های دهانه رحم هستند. همچنین گونه‌های دیگری هم مانند 31، 33، 45، 52 و 58 وجود دارند که در دسته ویروس‌های خطرآفرین قرار می‌گیرند. البته این گونه‌های روی‌هم‌رفته تنها عامل 15 درصد از سرطان‌های رحم هستند، با این حال داشتن آن‌ها می‌تواند موجب منجر به عوارض جدی شود.

علائم HPV کدام‌اند؟

بیشتر گونه‌های HPV ، هیچ‌گونه علائمی ندارند. به عبارت ساده‌تر ممکن است چند سال از ابتلای شخص مورد نظر به این ویروس گذشته باشد، اما هیچ علائم خاصی در او دیده نشود. با این حال داشتن زگیل تناسلی به‌عنوان شاخص‌ترین نشانه‌ای شناخته می‌شود که می‌تواند زنگ هشداری برای این بیماری باشد. البته به خاطر داشته باشید که تمامی زگیل‌ها به سرطان ختم نمی‌شوند. بلکه تنها تعداد اندکی از گونه‌ها قادر به ایجاد این عارضه هستند. لذا با دیدن زگیل تناسلی نگران نشوید؛ بلکه حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه فرمایید. 

روش‌های انتقال HPV یا پاپیلومای انسانی 

ویروس HPV از طریق تماس پوست به پوست انتقال پیدا می‌کند. لذا می‌توان گفت که این ویروس می‌تواند بدون داشتن رابطه جنسی هم از یک فرد مبتلا به فرد سالم انتقال یابد. اما طبق تحقیقات، این حالت شایع نبوده و بیشتر در طی تماس جنسی انتقال پیدا می‌کند. به همین جهت دهانه رحم، معقد، گلو و آلت به‌عنوان چهار ناحیه پر ریسک برای این ویروس شناخته می‌شوند که غالباً عوارض HPV در آن‌ها ظهور پیدا می‌کند. چنین عاملی موجب شده تا بیشتر سرطان‌های این نواحی، ناشی از ویروس اچ پی وی باشد. 

این شیوه باعث شده تا ویروس بتواند شانس بقا و انتقال خود را به‌شدت افزایش دهد. بر این اساس ممکن است HPV  در شخصی هم که فاقد شریک جنسی است به چشم بخورد. با این حال شایع‌ترین روش برای انتقال ویروس HPV ، رابطه جنسی است.

به همین جهت مناطقی نظیر رحم، آلت تناسلی، گلو و مقعد در خطر ابتلا هستند. در نظر داشته باشید که طبق تحقیقات صورت‌گرفته، کاندوم نمی‌تواند به‌صورت قطعی مانع از انتقال HPV شود؛ چرا که تمام پوست را پوشانده و به همین جهت احتمال انتقال همچنان وجود دارد.

مازاد بر این، ویروس مورد نظر می‌تواند به مدت طولانی بر روی سطح اشیا مختلف زنده بماند. از طرفی در مقابل خشکی شدید و ضد عفونی هم مقاومت می‌کند. همین عامل شانس انتقال آن را افزایش می‌دهد. با این حال باید تأکید کنیم که HPV در بیشتر موارد تنها از راه تماس جنسی انتقال می‌یابد. به همین دلیل آن را یک نوع ویروس مقاربتی می‌نامند. 

HPV در مردان و زنان 

برخلاف تصور عموم، ویروس HPV محدود به خانم‌ها نیست؛ بلکه احتمال بروز HPV در آقایان هم وجود دارد. با این تفاوت که غالباً در سنین بالاتر مبتلا شده و عوارض HPV دیرتر در آن‌ها نمود پیدا می‌کند. این ویروس در مردان هم منجر به زگیل تناسلی شده و در موارد اندک هم سرطان آلت تناسلی را ایجاد می‌کند.

مازاد بر این ممکن است برخی از عوارض جانبی دیگر مانند عفونت‌های پوستی و مخاطی را به دنبال داشته باشند. این عفونت‌ها می‌تواند به شکل زگیل یا ضایعات پوستی در دستگاه تناسلی یا ناحیه گلو خود را نشان دهد. 

اگرچه میزان درگیری HPV در زنان و مردان نسبتاً مشابه است، اما زنان بیشتر در معرض خطرات و عوارض HPV قرار دارند. در حقیقت این ویروس عامل اصلی برای سرطان دهانه رحم در بانوان قلمداد می‌شود. طبق آمار، هر ساله 12000 زن در ایالات متحده به سرطان دهانه رحم مبتلا شده و بیش از 4000 تن از آن‌ها جان خود را به‌وسیله این بیماری از دست می‌دهند که عامل اصلی آن ویروس HPV است.

مازاد بر این، بخش زیادی از سرطان معقد و گلو هم به دلیل این ویروس است. در حالت کلی هر ساله در آمریکا حدود 19400 خانم و 12100 مرد، سرطان‌های ناشی از HPV  را تجربه می‌کنند. این مورد می‌تواند نشان‌دهنده‌ی میزان گستردگی HPV در مردان و زنان باشد. 

عوارض HPV  بر روی سلامت  

عوارض HPV جزو موضوعاتی است که موجب نگرانی زنان و مردان شده است. خوشبختانه باید بگوییم که بیشتر گونه‌های ویروس HPV هیچ‌گونه عارضه‌ای نداشته و بعد از یک الی دو سال به‌صورت خود به خودی از بین می‌روند. با این حال تعداد کمی از آن‌ها می‌توانند باعث ایجاد زگیل تناسلی شوند.

این زگیل‌ها به نوبه خود خطری را برای سلامتی ایجاد نمی‌کنند. اما چندگونه محدود از آن‌ها می‌تواند در نهایت منجر به سرطان شود. لذا در صورت مشاهده زگیل یا برآمدگی غیر قابل توجیه در ناحیه تناسلی،  بهتر است به یک متخصص مراجعه کنید. 

ویروس HPV و سرطان 

یکی از رایج‌ترین دغدغه‌هایی که اغلب افراد بعد از درک عوارض HPV با آن روبرو می‌شوند، ابتلا به سرطان است. در حقیقت آن‌ها ابتلا به HPV و سرطان را در یک راستا می‌بینند. اما باید عنوان کنیم که از هر ده شخص مبتلا شده به HPV ، نه نفر بدون هیچ عارضه‌ای آن را پشت سر می‌گذارد. از این میان 10 درصد باقی مانده به زگیل تناسلی مبتلا می‌شوند.

درصد اندکی از زگیل‌ها تناسلی ممکن است چرخه رشد را ادامه داده یا بر روی سلول‌های دیگر در دهانه رحم، مقعد یا گلو تأثیر گذاشته و باعث ایجاد توده‌های سرطانی در آن‌ها شوند. لذا می‌توان گفت که حتماً ابتلا به HPV یا زگیل تناسلی به معنی ابتلا به سرطان نیست. افزون بر این موارد، از ابتلا به ویروس تا بروز علائم بیماری، حدود 10 الی 20 سال طول می‌کشد. البته این مدت‌زمان برای افرادی با ضعف سیستم ایمنی یا بیماران تحت شیمی درمانی کمتر است.

با این حال باید بدانید که در صورت پیگیری مداوم و انجام روش‌های پیشگیری، زمان لازم برای مقابله با این بیماری را خواهید داشت. با این حال نباید فراموش کنید که این بیماری می‌تواند عامل اصلی برای سرطان دهانه رحم، سرطان مقعد و تا حد زیادی سرطان سروگردن باشد. لذا حتماً پیگیری‌های لازم را در مورد آن داشته باشید؛ چرا که تشخیص سریع‌تر، شانس درمان موفق را به‌شدت افزایش می‌دهد.

نحوه تشخیص HPV 

همان گونه که اشاره کردیم، ویروس HPV در اکثر موارد فاقد علامت بوده و همین تشخیص آن را دشوار می‌کند. در حالت کلی چنانچه در ناحیه تناسلی زگیل مشاهده شود، می‌توان ابتلا به ویروس HPV را به‌عنوان یک فرضیه محتمل در نظر گرفت. این شیوه برای تشخیص HPV در زنان و مردان صدق می‌کند. با این حال هنوز هیچ آزمایش تأیید شده‌ای توسط FDA برای تشخیص HPV در مردان وجود ندارد.

با این حال در خانم‌ها آزمایش‌های بیشتری وجود دارد که می‌تواند این موضوع را مشخص سازد. رایج‌ترین و بهترین نوع آن، آزمایش پاپ‌اسمیر است. این آزمایش به تمام زنان دارای رابطه جنسی و بالاتر از 21 سال توصیه می‌شود. در این آزمایش، پزشک به کمک یک سواب، تعدادی از سلول‌های دهانه رحم شما را خارج کرده و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد.

با بررسی این سلول‌ها در بخش پاتولوژی و مقایسه آن با ماده DNA یا RNA ویروس HPV ( به‌ویژه نوع 16 و 18) ابتلای شما به این ویروس مشخص می‌شود. سامان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که حداقل هر سه سال یک‌بار، این تست را برای تشخیص ویروس پاپیلومای انسانی انجام دهید.

مازاد بر این، روش‌های دیگری مبتنی بر غربالگری سلول‌های دهانه رحم وجود دارد که می‌تواند در تشخیص بیماری مؤثر باشد. با این حال دقت آن‌ها به‌اندازه پاپ‌اسمیر نیست. اما درهرحال به خانم‌های بین 30 تا 65 سال توصیه می‌شود که هر پنج سال یک‌بار این آزمایش را همسو با تست پاپ‌اسمیر انجام دهند.

راه‌های جلوگیری از HPV 

یقیناً تاکنون دریافته‌اید که میزان شیوع HPV تا چه اندازه شایع است. به نحوی که می‌توان گفت تقریباً اکثر افراد، دست‌کم یک‌بار در طول زندگی خود به آن دچار می‌شوند. اگرچه شانس ابتلا نشدن به این ویروس اندک است، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند شما را در برابر آن حفظ کرده یا دست‌کم عوارض مخاطره آمیز آن را از شما دور سازد. 

نخستین روش استفاده از کاندوم به‌صورت کامل است. البته باید بدانید که این روش صددرصدی نبوده و ویروس همچنان می‌تواند نواحی پوشیده نشده با کاندوم را آلوده کند. داشتن رابطه تک‌همسری یا محدود بودن رابطه جنسی تنها به یک نفر، راهکار دیگری است که می‌تواند شانس ابتلا به HPV در مردان و زنان را کاهش دهد.  برای خانم‌های بیشتر از 21  سال هم توصیه می‌شود تا هر سه سال یکبار، تست پاپ‌اسمیر را انجام دهند.

برای بانوان بین 30 الی 65 سال هم توصیه می‌شود که علاوه بر پاپ‌اسمیر، آزمایش‌های مبتنی بر غربالگری دهانه رحم برای تشخیص HPV  یا وجود سلول‌های سرطانی را انجام دهند. استفاده از واکسن‌های تأیید شده برای جلوگیری از ابتلا به HPV هم می‌تواند راهکار بسیار مؤثری باشد. در حال حاضر سازمان بهداشت جهانی سه واکسن Gardasil , Gardasil 9 و Cervarix را تأیید کرده است.

در این میان Gardasil 9 مؤثرترین واکسنی است که به‌صورت اختصاصی مانع از بروز عفونت توسط گونه‌های پر خطر اچ پی وی مانند گونه‌های  ۶، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸ شود. به نحوی که طبق تحقیقات صورت‌گرفته، این واکسن تا 90 درصد مانع از بروز عوارض خطرناک پاپیلومای انسانی نظیر سرطان دهانه رحم، گلو، واژن و مقعد می‌شود.

طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی، دختران 11 یا ۱۲ساله می‌توانند دو دوز از این واکسن را به فاصله 6 ماه دریافت کنند. افراد بین 15 تا 26 هم باید این واکسن را در سه دوز دریافت کنند. مابقی بزرگسالان هم تا سن 46 سالگی قادر به دریافت این واکسن، طبق صلاح دید پزشک معالج هستند. 

درمان HPV 

در حال حاضر هیچ درمان تأیید شده‌ای برای HPV  وجود ندارد. با این حال می‌توان مشکلات حاصل از ابتلا به HPV را درمان کرد. برای مثال می‌توان زگیل‌های تناسلی یا ضایعات مشابه را با روش انجماد یا همان Cryotherapy درمان کرد. مازاد بر این روش‌های دیگری نظیر LEEP ، لیزر CO2 و جراحی‌های دیگر برای برداشت زگیل یا توده‌های سرطانی وجود دارد.

در پاره‌ای از موارد هم این زگیل‌ها توسط کرم‌های موضعی درمان می‌شوند. با این حال باید بدانید که حذف زگیل یا توده‌های سرطانی به معنی رهایی از HPV نیست؛چرا که همچنان ویروس در بدن فرد وجود دارد. بدین جهت توصیه می‌شود تا روش‌های پیشگیری را در اولویت قرار دهید.

مازاد بر این نسبت به این بیماری واهمه‌ای نداشته باشید؛ چرا که در اکثر موارد به‌صورت خود به خودی رفع می‌شود. تنها کافی است تا در صورت مشاهده علائم HPV ، به پزشک متخصص مراجعه کرده و به‌صورت دوره‌ای تست‌های مربوطه را انجام دهید. 

سخن پایانی

ویروس HPV را می‌توان شایع‌ترین ویروس مقاربتی دانست که تقریباً تمام افراد دست‌کم در دوره‌ای از زندگی خود به آن دچار می‌شوند. با این حال بخش زیادی از مردم در مورد آن اطلاعات دقیقی ندارند. همین عامل باعث می‌شود تا در مواجه با آن دچار نگرانی یا سردرگمی شوند. ما در این مقاله سعی کردیم تا مروری بر این ویروس و جنبه‌های مختلف آن داشته باشیم. با این حال اگر هنوز سؤال یا ابهامی در این زمینه دارید، می‌توانید از طریق بخش نظرات با ما مطرح فرمایید.