وجود خون در ادرار (هماچوری)، علائم، علت و درمان

وجود خون در ادرار که به آن هماچوری می گویند، می تواند نگران کننده باشد. هماچوری هم می تواند بی ضرر باشد و هم می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی باشد. بنابراین در صورت مشاهده خون در ادرار، باید آن را جدی بگیریم و به پزشک برای معاینات تکمیلی مراجعه نماییم.

خون در ادرار از نظر مشاهده علائم به 2 دسته ناخالص و میکروسکوپی تقسیم می شود:

هماچوری ناخالص حالتی است که خون در ادرار را با چشم می بینید، اما هماچوری میکروسکوپی به حالتی می گویند که خون با چشم غیر مسلح دیده نمی شود و مقدار آن به قدری ناچیز است که فقط در آزمایشگاه و زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است.

باید توجه داشته باشیم که مشخص کردن علت خون در ادرار قدم اول در درمان آن می باشد؛ چرا که درمان این عارضه به علت آن بستگی دارد.

علائم

گلبول های قرمز خون باعث تغییر رنگ ادرار به رنگ های صورتی و یا قرمز می شوند. شایان ذکر است که حتی مقدار کمی خون باعث قرمز شدن رنگ ادرار می گردد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

هر زمانی که متوجه وجود خون در ادرار شدید، باید فورا به پزشک و متخصص ارولوژی جهت معاینه و درمان مراجعه کنید.

ادرار قرمز همیشه توسط گلبول های قرمز ایجاد نمی شود؛ برخی از داروها می توانند باعث قرمز شدن رنگ ادرار شوند، مانند دارویی به نام فنازوپیریدین که یک داروی مسکن و ضد درد است و برای کاهش سوزش و درد مجاری ادراری استفاده می گردد. برخی غذاها نیز می توانند ادرار را قرمز کنند، از جمله چغندر و ریواس.

تشخیص اینکه آیا تغییر رنگ ادرار ناشی از خون است یا عوامل دیگر در اکثر موارد سخت است و به همین دلیل بهتر است به پزشک جهت معاینه مراجعه نمایید.

علت بروز خون در ادرار چیست؟

خون در ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها و یا سایر قسمت‌های دستگاه ادراری به سلول های خونی اجازه می‌دهند به داخل ادرار نشت کنند. مشکلات مختلفی می تواند سبب این نشت شوند، از جمله:

1)عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)

این عفونت ها زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری وارد مجرای ادراری (لوله ای که باعث تخلیه و خروج ادرار از بدن می گردد) می شود. این باکتری ها پس از ورود، در مثانه تکثیر می شوند. عفونت دستگاه ادراری می تواند سبب خونریزی و در نتیجه ادرار قرمز، صورتی یا قهوه ای شود. از علائم عفونت ادراری می توان به تمایل شدید به ادرار کردن (به صورتی که به مدت طولانی ادامه داشته باشد)، سوزش و درد هنگام ادرار کردن و بوی بد ادرار اشاره کرد.

2)عفونت کلیه

عفونت کلیه یا عفونت پیلونفریت که نوعی از عفونت ادراری است، می تواند منجر به هماچوری گردد. این حالت زمانی رخ می دهد که باکتری ها از طریق جریان خون وارد کلیه می شوند. همچنین این باکتری ها می توانند از حالب (جفت لوله ای که کلیه را به مثانه متصل می کند) به کلیه منتقل شوند. علائم این نوع عفونت علاوه بر علائمی که در مورد عفونت ادراری گفته شد، ایجاد تب و درد در ناحیه پشت، پهلو یا کشاله ران می باشد.

3)سنگ مثانه یا سنگ کلیه

 مواد معدنی موجود در ادرار می توانند کریستال هایی را روی دیواره کلیه ها یا مثانه تشکیل دهند. با گذشت زمان، کریستال ها می توانند به سنگ های کوچک و سخت تبدیل شوند. سنگ ها اغلب بدون درد هستند. اما اگر باعث انسداد مجاری شوند و یا از طریق ادرار از بدن خارج شوند، می توانند آسیب های زیادی به مجرای ادراری برسانند. سنگ مثانه یا سنگ کلیه می تواند باعث خون در ادرار شود که در این حالت علائم هماچوری می تواند هم به صورت ناخالص و هم به صورت میکروسکوپی باشد.

4)پروستات بزرگ شده

غده پروستات در زیر مثانه قرار گرفته است و قسمت بالایی مجرای ادرار را احاطه کرده است. این غده اغلب در سنین میانسالی بزرگتر می شود که این پروستات بزرگ شده به مجرای ادرار فشار وارد می کند و تا حدی جریان ادرار را مسدود می کند. بزرگ شدن پروستات می تواند به مشکلاتی نظیر نیاز فوری یا دائمی به ادرار کردن و یا وجود خون در ادرار منجر شود. همچنین عفونت و التهاب پروستات که پروستاتیت نیز نامیده می شود، می تواند سبب خون در ادرار گردد.

5)بیماری های کلیوی

یکی از علائم شایع بیماری کلیوی به نام گلومرولونفریت، وجود خون در ادرار است که اغلب این خون در آزمایشگاه قابل مشاهده است، این بیماری در نتیجه التهاب گلومرولها، یا رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها می‌باشد.

گلومرولونفریت می تواند هم در اثر یک بیماری جدی که کل بدن را تحت تاثیر قرار داده مانند دیابت باشد و هم می به خودی خود اتفاق بیفتد.

همچنین ضربه یا آسیب های دیگر به کلیه ها در اثر تصادف یا ورزش های سنگین می تواند باعث ظاهر شدن خون در ادرار شود.

6)سرطان

وجود خون در ادرار که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است، ممکن است نشانه ای از سرطان پیشرفته کلیه، مثانه و یا پروستات باشد. علائم این سرطان ها ممکن است در اوایل دوره بیماری و زمانی که درمان ها اثر بیشتری دارند، بروز نکنند.

7)بیماری های ارثی

یک بیماری ژنتیکی که بر گلبول های قرمز اثر می گذارد، به نام کم خونی داسی شکل، می تواند باعث ایجاد خون در ادرار شود. همچنین عارضه ای که به رگ‌های خونی ریز در کلیه‌ها آسیب می‌زند، به نام سندرم آلپورت، نیز می‌تواند باعث ایجاد خون در ادرار شود.

8)مصرف داروها

مصرف داروهای ضد سرطان سیکلوفسفامید (سیتوکسان) و آنتی بیوتیک پنی سیلین می توانند منجر به خون در ادرار گردند.

همچنین مصرف داروهایی که از لخته شدن خون جلوگیری می کنند نیز می توانند به این عارضه منجر گردند؛ چرا که این داروها شامل داروهایی است که از چسبیدن سلول‌های خونی به نام پلاکت‌ها جلوگیری می‌کند، مانند مسکن آسپرین. داروهایی که خون را رقیق می‌کنند، مانند هپارین، نیز ممکن است سبب ادرار خونی گردند.

9)فعالیت های سنگین ورزشی تماسی

خون در ادرار ممکن است پس از انجام ورزش های سنگین تماسی مانند فوتبال ایجاد شود. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که مثانه در اثر ضربه آسیب ببیند. همچنین ورزش های طولانی مدت مانند دوی ماراتن نیز می توانند به این عارضه منجر گردند.

چنانچه ورزش سخت باعث ادرار خونی شود، ممکن است در عرض یک هفته علائم آن خود به خود از بین برود. ولی باید توجه داشت که اگر بعد از ورزش خون در ادرار خود مشاهده کردید، تصور نکنید که از ورزش است و حتما به پزشک و متخصص ارولوژی مراجعه نمایید.

البته باید به این نکته توجه داشت که در اغلب موارد علت هماچوری یا ادرار خونی ناشناخته است.

نحوه تشخیص و آزمایشات خون در ادرار

پزشک و متخصص ارولوژی برای درمان هماچوری، نیاز دارد که در اولین قدم علت ادرار خونی را با استفاده از آزمایشات و معاینات تکمیلی مشخص و نسبت به آن بهترین روش درمانی را تجویر نماید. آزمایشات و معایناتی که در یافتن علت وجود خون در ادرار استفاده می شوند عبارتند از:

• معاینه بدنی؛ پزشک در مورد شرح حال، سوابق بیماری و علائم بیمار از وی می پرسد.
• آزمایش ادرار؛ از این آزمایش برای تشخیص وجود خون در ادرار استفاده می شود. پزشک ممکن است این آزمایش را برای هفته ها و ماه های بعد نیز برای بیمار تجویز نماید. آزمایش ادرار سبب تشخیص عفونت ادراری، سنگ کلیه یا مثانه نیز می گردد.
• آزمایش های تصویربرداری؛ پزشک ممکن است سی تی اسکن، ام آر آی و یا معاینه اولتراسوند را برای بیمار تجویز نماید.
• سیستوسکوپی مثانه؛ در این روش یک لوله باریک مجهز به یک دوربین کوچک را از طریق مجرای ادراری به مثانه وارد می کنند و به بررسی مثانه می پردازند.

در برخی موارد علت وجود خون در ادرار را نمی توان یافت، در این صورت، ممکن است بیمار به آزمایشات و پیگیری های منظم نیاز داشته باشد.

درمان خون در ادرار یا هماچوری

درمان خون در ادرار به علت آن بستگی دارد که این درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مصرف داروهای آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت ادراری.
• مصرف دارو برای درمان بزرگی پروستات.
• شکستن سنگ های مثانه و یا کلیه با استفاده از امواج صوتی.

سخن پایانی

خون در ادرار همان اندازه که می تواند بدون خطر باشد، به همان اندازه هم می تواند نگران کننده و خطرناک و نشانه ای از یک بیماری جدی باشد. علائم این عارضه به 2 صورت ناخالص (با چشم غیر مسلح) و میکروسکوپی (در آزمایشگاه و به وسیله آزمایش ادرار) ظاهر می گردد. چنانچه فرد متوجه خون در ادرار گردد، باید فورا به پزشک ارولوژی مراجعه نماید تا پزشک با معاینه و بررسی آزمایشات تکمیلی، علت خون در ادرار را مشخص و نسبت به آن بهترین شیوه درمانی را برای بیمار تجویز نماید.